Evrimsel biyoloji alanında son yıllardaki en heyecan verici keşiflerin bir kısmı, insanların yüksek yerlerde yaşamak gibi aşırı koşullara nasıl uyum sağladığını göstermiştir. Haberimize konu olan durum ise Endonezya'daki Bajau halkının kısmen sıra dışı olan hayatı. Nesiller boyunca dalış yaptılar ve su altında avlandılar. Böylece bu koşullara uygun olarak evrimleştiler. Şöyle ki, oksijeni taşıyan alyuvarların sayısını arttıran, normalden fazlaca büyük dalakları oluşmuştu. Bunu sağlayan şey ise bir dizi evrim mekanizması...
Su altındaki yaşama uyum sağlamak
Geçtiğimiz aylarda Science'ta yayınlanan çalışma, düşük oksijen koşullarında yaşayan insanların, bu durumla başa çıkmak için birçok yol geliştirdiğini öne sürüyor. Bajaular Malezya, Filipinler ve Endonezya çevresindeki sularda bin yılı aşkın bir süredir ev teknelerinde yaşıyorlar. Bu "dalgıç insanlar" sekiz saatlik çalışma sürelerinin % 60'ından fazlasını sularda geçiriyor. İnsanlar da dahil memelilerin çoğunun suratına soğuk su geldiğinde "dalış tepkisi" verirler. Böylece kalp atışları yavaşlar, kan vücut merkezine çekilir ve dalaklar kasılarak oksijen taşıyan alyuvarları serbest bırakır. 1990'da yapılan bir başka çalışma ise Japon inci avcılarının dalaklarının normalden daha fazla kasıldığını ve oksijeni % 9 oranında arttırdığını ortaya koymuştu.
Ahtapot avlayan bir Bajau bireyi
Araştırmacılar taşınabilir ultrason cihazıyla Bajau bireylerinin ve onlara yakın yaşayan başka bir topluluğun dalaklarını gözlemlediler. Bajauların dalağı, onların karadaki komşularına kıyasla yaklaşık %50 daha büyüktü. Daha sonra tükürük bezlerinden DNA örnekleri alındı. Bajaular'da farklı olan 25 gen vardı. Bunlar, işe yaradığı için "seçilen" genler olmaya aday. Genlerin bazılarının farelerde tiroid aktivitesini etkilediği gözlenmiş. Nitekim bu dalak büyüklüğüne de etki ediyor. Konuyla ilgili daha fazla (Türkçe) bilgi için buraya tıklayabilirsiniz. Ayrıca aşağıdan haberin etkileyici bir videosunu izleyebilirsiniz (İngilizce).