Dilleri ve Kültürleri Yok Olma Tehlikesine Maruz Türk ve AkrabaToplulukları
Baraba Tatarlarının yaşadıkları bölge, Rusya’da Novosibirsk ilinin sınırları içerisindedir. İklim şartları ve coğrafya itibariyle, yeryüzünün yaşanması en zor bölgelerinden biri olan Sibirya’nın sakinlerinden olan Baraba Tatarlarının nüfusu, 1980’li yılların başında 8000 kişi olarak gösterilmiştir.
Baraba Tatarları önceleri Şamanizm inancına bağlı iken, 18. yüzyıldan itibaren İslamiyeti kabul etmeye başlamışlardır. Avcılık, balıkçılık, hayvan yetiştiriciliği, tarım ve küçük el sanatları başlıca geçim kaynakları arasındadır.
Konuştukları Türkçe (Sibirya Tarar dilinin Baraba lehçesi) , İdil Tatarları ve Altay-Xakas lehçelerinin benzeri, Batı Sibirya’da konuşulan Tatarca‘dir.
Baraba Tatarlarının orta ve genç kuşağı Rusça ve Tatarca’yı kullanırken, Baraba Tatarcası daha çok yaşlı kuşak tarafından bilinmektedir. Baraba Tatarcasında, Tatarca Başkurtça ve Kazakça etkisinin yanı sıra, Kıpçak lehçelerinin özelliklerine de rastlanır.
Baraba Tatarları’nın, 12. ve 13. yüzyıllarda, Batı Sibirya’nın, Ural Dağlarının batısında yaşayan Kıpçak kabilelerinin soyundan geldikleri sanılmaktadır.
Baraba Türkleri 13. yüzyılda Cengiz Han’a, daha sonraları 15. yüzyılda Sibir Hanlığına bağlandılar. Baraba kelimesi Bar-apa adındaki bir Kıpçak boyunun günümüze kadar gelen adı olmalıdır.
Bölgenin eski halkı Kıpçaklar’ın bir boyunun Toksaba olduğu bilinmektedir. Bölgenin Baraba olarak adlandırılışı ise XVIII. yüzyıldan itibaren Rus istilâsından sonraki devrelere uzanır.
1595 yılından süre gelen Rus istilaları Baraba Tatarları’nı yerlerinden ederek onların daha kuzeydeki Baraba bozkırlarına ve daha kuzeydeki bataklık bölgelere doğru yürümelerine sebep oldu.
XIX. yüzyılda Sibirya demiryolu hattının yurtlarından geçmesi üzerine Baraba Tatarları; Terene oymağı Kargat ve Yarkı ırmağı boyunda, Tarı oymağı Ulba gölü havzasında, Baraba oymağı Kulunda gölünün kuzeyinde, Kölöbö oymağı Kama, Tartas, Tara ırmakları boyunda, Urunga oymağı Tara ırmağının orta mecrasında ve Om ırmağı havzasının güneyinde, Ulu-bay oymağı Om ırmağının kuzeyinde, Kargalı oymağı Om’un kuzeyine çekildiler.
Kendi yurtlarında Rus ve Ukraynalılar arasında azınlık durumuna düşmüşledir.