Merkez bankası dijital para birimleri (CBDC’ler), ülkelerin merkez bankası tarafından çıkarılan dijital para birimi biçimi. Değerlerinin merkez bankası tarafından sabitlenmesi ve ülkenin fiat para birimine eşdeğer olması dışında kripto para birimlerine benziyor.
Birçok ülke CBDC’ler geliştiriyor ve hatta bazıları bunları uygulamaya koydu. Pek çok ülke dijital para birimlerine geçişin yollarını araştırıyor. Bunların ne olduğunu ve toplum için ne anlama geldiğini anlamak önemli. Ülkelerin para otoritesi veya merkez bankası, finansal katılımı teşvik ediyor. Para ve maliye politikasının uygulanmasını basitleştiren bir CBDC yayınlıyor. Birçok ülke CBDC’lerin ekonomilerini, finansal ağlarını ve istikrarını nasıl etkileyebileceğini araştırıyor. Fiat para, altın veya gümüş gibi fiziksel bir emtiadan destek almayan, devlet tarafından ihraç edilen bir para birimi. Mal ve hizmet alışverişinde kullanılabilecek bir yasal ihale şekli olarak kabul ediliyor. Geleneksel olarak fiat para, banknot ve madeni para olarak geliyordu. Ancak teknoloji, hükümetlerin ve finansal kurumların, fiziksel fiat parayı, bakiyeleri ve işlemleri dijital olarak kaydeden kredi tabanlı bir modelle desteklemesine olanak tanıdı.
Fiziksel para birimi halen geniş çapta takas edilmekte ve kabul ediliyor. Ancak bazı ülkelerde kullanımında bir düşüş yaşandı. Bu eğilim pandemi sırasında arttı. Kripto para biriminin ve blockchain teknolojisinin tanıtımı ve gelişimi, nakitsiz toplumlara ve dijital para birimlerine daha fazla ilgi yarattı. ABD’de ve diğer birçok ülkede pek çok kişinin finansal hizmetlere erişimi yok. Yalnızca ABD’de, 2020’de yetişkinlerin yüzde 5’inin banka hesabı yoktu. Banka hesabı olan ABD’li yetişkinlerin ilave yüzde 13’ü bunun yerine havale, nakit avans kredileri ve çek bozdurma hizmetleri gibi maliyetli alternatif hizmetleri kullandı.
CBDC’lerin temel amacı, işletmelere ve tüketicilere gizlilik, aktarılabilirlik, kolaylık, erişilebilirlik ve finansal güvenlik sağlıyor . CBDC’ler ayrıca karmaşık bir finansal sistemin gerektirdiği bakım maliyetini de azaltabiliyor. Sınır ötesi işlem maliyetlerini azalabiliyor. Halihazırda alternatif para transferi yöntemlerini kullananlara daha düşük maliyetli seçenekler sunabiliyor.
CBDC’ler aynı zamanda dijital para birimlerinin veya kripto para birimlerinin mevcut haliyle kullanılmasıyla ilişkili riskleri de azaltacak. Kripto para birimleri oldukça değişken. Bu nedenle değerleri sürekli dalgalanıyor. Bu değişkenlik birçok hanede ciddi finansal strese neden olabiliyor. Ayrıca ekonominin genel istikrarını etkileyebiliyor. Bir hükümet tarafından desteklenen ve bir merkez bankası tarafından kontrol edilen CBDC’ler hanelere, tüketicilere ve işletmelere dijital para alışverişi için güvenli bir araç sağlayacak.