Dünyada ekonomik durum zaten pandemi ile zora girerken, pandemiden çıkıyoruz toparlanalım derken, enflasyonla karşılaştı. Sonrasında da Rusya, Ukrayna'ya savaş açtı ve ortalık iyice karıştı. Şimdi dünyada borç krizi tartışılmaya başlanırken, Türkiye bu konuda nasıl bir görüntü veriyor?
Türkiye yüksek spekülatif kategorisinde yer alıyor
Pandemi, tedarik zinciri darboğazları, savaş ve enflasyon, birçok gelişmekte olan ülkenin borçlarını ödeme yetkinliklerine zarar vermeye devam ediyor.
Dünya'dan Hilal Sarı'nın haberine göre, Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası’nın Borç Sürdürülebilirlik Değerlendirmeleri’nden, kredi notlarından ve diğer çeşitli ölçütlerden yararlanılarak hazırlanan Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) düşük ve orta gelirli 120 ekonominin borç kırılganlık göstergelerini inceleyen raporda, çoğu düşük gelirli ekonomilerden oluşan temerrüt riski bulunan ülkeler listesinde Türkiye ve zaten temerrüde düşmüş olan Arjantin dışında G-20 ekonomisi bulunmuyor.
Borç kırılganlık listesinde ülkeler üç kategoride bulunuyor:
Temerrütte/Temerrüte düşmek üzere
Temerrüt riski çok yüksek
Yüksek Spekülatif: Türkiye bu kategoride.
19’u çok kritik, 72 ekonominin temerrüt riski ‘kırılgan’ olurken, raporda Türkiye ise 'Yüksek Spekülatif' kategorisinde yer aldı
Raporda, 72 ülke ekonomisinin 2021-2025 döneminde ödemesi gereken ve riskli olan toplam borç servisinin 598 milyar dolar düzeyinde olacağı tahmin edilirken, bunun 130 milyar doları ise 2021 yılı borç ödemelerine ait.
72 ülkenin riskli olarak değerlendirilen toplam borcu 2022 için 125, 2023 için 121, 2024 için 114 ve 2025 için 106 milyar dolar seviyesinde oluşacak.
Raporda riskli görülen toplam borcun yüzde 52’si (311 milyar dolar) özel kreditörlerden alınan borçlar olurken, 2021 yılı için 130 milyar dolarlık kısmın yine yüzde 54’üne denk gelen kadarı (70 milyar dolar) da özel kreditörlerde.
Yakın dönemde içeriklerinde de Atilla Yeşilada Türkiye'nin dış borç ve cari açık finansmanına dikkat çekmişti
Düşük gelirli ekonomiler risk listesinde kalabalık ama 568 milyar dolarlık riskli borcun sadece yüzde 6’sı (36,2 milyar dolar) bu ülkelerin borçları
Düşük-orta gelirli ülkeler borcun yüzde 49’unu (294,1 milyar dolar), Türkiye’nin de içinde olduğu yüksek-orta gelirli ülkeler de yüzde 45’ini (268,1 milyar dolar) oluşturuyor.
Yüksek-orta gelir grubundaki borcun büyük bir kısmı “zaten temerrütte ve temerrüte düşmek üzere” kategorisinde yer alırken, Arjantin öncelikli olmak üzere, Venezuela, Lübnan ve Ekvador da bulunuyor.
Dünya Bankası’nın gelişmiş ekonomiler ile özel kreditörlerle pandemide başlattığı borç erteleme inisiyatiflerinden (DSSI ve CF) rapordaki 72 ülkenin sadece 49’u faydalanırken, bu 49 ülkenin de borcu yüzde 35 oranında olan kısım. Diğer 23 ülke ise toplam borcun yüzde 65’ini (387 milyar dolar) ödemekle yükümlü kısım. Yani riskli görülen toplam borcun sadece üçte biri erteleme programlarına başvurabilecek.
Raporlar sorunları gözler önüne seriyor
Dünya Bankası'nın “Borç krizi dalgasına hazır mıyız?” başlıklı blog yazısında yüksek enflasyon, yavaş büyüme ve sıkılaşan finansal koşulların gelişmekte ve kalkınmakta olan ekonomiler üzerinde borç krizlerine neden olacağı öngörülüyor.
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü UNCTAD, 16 Mart tarihinde yayımladığı 'Ukrayna'daki savaşın ticaret ve kalkınma üzerindeki etkisi' başlıklı raporunda ekonomik görünümün hızla bozulduğu ve özellikle Afrika ülkeleri ile en az gelişmiş ülkeler için alarm zillerinin çaldığı vurgulanırken, gıda ve yakıt fiyatlarındaki artışın kitlesel huzursuzluklara neden olabileceğine dikkat çekiliyor. Çin’den Avrupa’ya demiryolu taşımacılığının savaş nedeniyle aksaması halinde ise navlun fiyatlarında da ciddi artışlar olabileceği uyarısı yapılıyor.
"Mevcut krize neden olan Ukrayna savaşı son ermeli"
IMF Başkanı Kristalina Georgieva da bugün yaptığı açıklamalarda, 'Şoka eğilimli dünyanın direncini güçlendirmek için gıda üretimini çeşitlendirmek önemli' derken, 'Çok tehlikeli bir zaman, geleceğimizin sorumluğunu almak ve hızlı olmak IMF için önemli' dedi ve sözlerini şöyle sonlandırdı:
Mevcut krize neden olan Ukrayna savaşı son ermeli.