Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bugün Meclis'te partisinin grup toplantısında konuşmasının ana teması ekonomi oldu. Türkiye, son 1 yılı 25-30 yılın zirvesinde olan bir enflasyonla, önceki yıla göre yüzde 100 yükselen kurlarla, yeni bir ekonomi modeliyle, düzenlemeler, tedbirler, değişiklikler ve oynaklıklarla geçirdi. Çok konu tartışıldı. Ancak biri öne çıkıyordu. Erdoğan da bugün yeniden bu konuya değindi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuşmasında vatandaşın beklediği asgari ücretle birlikte ekonomiyi başlığa taşıdı.
Erdoğan, Merkez Bankası'nın yüzde 9'a inen politika faizinden yola çıkarak 'İstiyoruz ki yatırımcı yatırım yapsın. Hadi yatırım yapsınlar, işsizlik azalsın, üretim ve ihracat artsın.' derken, 'Bankadan ucuz maliyetle aldığı krediyi başka yerde kullananları uyarıyorum, peşini bırakmayız.' ifadelerini de kullandı.
Faiz konusunda ekonomiden bir miktar anlayana herkes düşük faiz taraftarı olurken burada sorun "ne olursa, olsun" kısmında başlıyor.
Faizleri 2021 Eylül toplantısıyla önce 4 ayda 500 baz puan, ardından 2022'nin ilk 7 ayında beklemeye geçerek Ağustos itibarıyla yine 4 ayda 500 baz puan indiren Merkez Bankası burada ana aktör oluyor.
Bu indirim süreci 2021 Eylül'den bu yana uzmanlar tarafından "zamansız" olarak nitelendirildi. Ancak ekonomi yönetimi yeni modelin bu olduğunu söyleyerek Aralık 2021'de de dolar/TL yılın ve tarihinin zirvesindeyken adını koyarak "Türkiye Ekonomi Modeli" ilan edildi.
Modelde, enflasyona rağmen ve hatta enflasyonla da olsa büyüme öncelikliydi. Büyüme için faizler düşünce kredileri alan iş insanları yatırım yapacak, istihdam aratacak, işsizlik azalacak, Türkiye daha çok üretecek, TL'nin değer kaybetmesi de buna eklenince ihracat patlayacak, çok para kazanacak, cari fazla verecek, rezervler artacak, enflasyon düşecekti.
Planlamalarda ekonominin kendi raylarını döşediği göz ardı edilince, iş dünyası, tüketici, bankalar, küresel konjonktür hatta jeopolitik birçok gelişme rüzgarın tersten esmesine neden oldu.
Öncelik üretim olunca reel sektöre para lazımdı. Bankalardaki kredi faizleri ne durumdaydı? Çünkü Merkez Bankası'nın yüzde 9 olan ve yarın Para Politikası toplantısında değişmezse yılı bu seviyeden kapayacak olan politika faizi kredi faizi değildi!
Üstteki açık mavi ticari kredi faizleri, alttaki mavi çizgi de TCMB ağırlıklı ortalama fonlama faizi, ve tam da 2021'de faiz indirimlerinin başladığı Eylül ayının başından itibaren seyri görülüyor.
(Merkez Bankası veri sisteminden alınarak grafikleştirilmiştir.)
Bu grafikte de Merkez Bankası'nın yaptığı Banka Kredileri Eğilim anketinden ve KOBİ'ler ile Büyük İşletmelerin, "Geçen üç ayda, işletmelerle ilgili kredilerin ve kredi limitlerinin onaylanmasında uygulanan Bankanız kredi standartları ne yönde değişti?" sorusuna cevabının 2020 yılı başından bu yana sayısal seyri.
İki grafikte de 👇👆 büyük işletmeler için durum daha sıkışık gözüküyor. 'Selektif' kredilerde KOBİ'lerin önceliklendirildiği biliniyor.
Bu da yukarıdaki geçen 3 ayın, gelecek 3 ay beklentisi şeklinde sorulmasını gösteriyor. Eğilimlerde yükseliş görülmüyor. Bankalarda kredi sıkılaşmasında değişen bir şey yok gibi.
Son olarak da TCMB'nin Aralık 2022 "Temel Ekonomik Gelişmeler" raporunda kredilere dair seyir de dikkat çekiyor.
Yıllık toplam kredi büyümesi 👆 boynunu bükmüş görünürken, bu durumda yıl boyunca dönem dönem yapılan düzenlemelerle 'kredilerin selektif' hale gelmesinin etkisi büyük.
"13 haftalık yıllıklandırılmış" büyüme denilen bu grafik önemli bir gösterge çünkü seyri tam anlamıyla yansıtıyor. Bu da ticari kredilerde (kırmızı olan) durumun tam anlamıyla düzelme trendinde olmadığını da gösteriyor.
Kısaca, kredilerde düşük faiz bulmak kolay gözükmüyor, kullanım konusunda ise bankalar düzenlemelerin de etkisiyle kesenin ağzını açmış gibi görünmüyor.
