Geçmişte yaşadıklarımızı hatırlamak ve unutmamak için anılarımıza sığınırız. Fakat, bazı anıları hatırlamakta mutlaka herkes güçlük çekiyordur. Peki anıları unutmanın nedenlerini ve hafızanın nasıl çalıştığını hiç düşündünüz mü?
Bellek, üç temel aşamayla çalışır.
Kodlama: Çevreden gelen bilgileri daha sonra tekrar alınabilecek bir biçime dönüştürülür. Kodlama süreci, beynimiz tarafından işlenen ve anlamlı bilgilerin dönüştürüldüğü duygusal girdileri içeren süreçtir. Odaklanma problemi ve dikkat dağınıklığı gibi durumlar kodlama sürecini etkileyebilir.
Depolama: Bilgi kodlanması yapıldıktan sonra depolama aşamasına geçilir. Anılar, hipokampus ve korteks gibi beynin çeşitli alanlarına depolanır. Kısa veya uzun gibi anı çeşidine göre beynin hangi alanda nasıl depolanacağı değişkenlik gösterir.
Geri alma: Anıyı düşündüğümüz ve hatırlamak istediğimiz zaman bu aşama devreye girer. Eski bilgileri yerine getirmeyi ve o bilginin orda olduğunun farkında olmamızı sağlar. Hafızanın gücü ve çevreden alınan ipuçları sayesinde başarılı bir şekilde geri alma gerçekleşebilir.
Anıların unutulmasına bazı faktörler katkıda bulunur.
Parazit: Yeni ve eski bilgilerin belleğin işleyişini bozabilir. Proaktif ve geriye dönük olmak üzere iki tür müdahale vardır. Proaktif müdahale, eski anıların yeni anılar ile karıştığı zaman meydana gelir. Geriye dönük müdahale, yeni bilgilerin eski anılar ile karışması ile oluşur.
Çürüme: Anılara erişilmediği ve zaman içinde geri getirilmediği zaman yavaş yavaş çürüme gerçekleşir. Bellek ile ilişkili nöral bağlantıların bozulmasıyla oluşur. Unutmanın tek nedeni çürüme teorisi değildir.
Alma hatası: Hafızamızda bozulmamış olsa bile bazen anıları geri getiremeyiz. Geri alma ipuçlarının yetersiz olması ya da yetersiz kodlanma bu duruma neden olur. Saklanan anılara erişim zorlaşır ve anıları geri alma başarısızlığı oluşur
Bazı faktörler hafızada kalmayı etkileyebilir.
Yaş: Yaşlandıkça hafızanın diriliği kaybolabilir. Yaşlılar, beynin yapısındaki ve işleyişindeki değişiklikler sonucunda anıları hatırlarken ve kodlarken zorlanabilirler. Hafıza kaybı ve buna bağlı hastalıklar ortaya çıkabilir. Hafıza stratejisi gibi egzersizler beyni daha dinç tutacaktır.
Stres: Fazla stres hafızayı bozabilir. Kortizol, hafıza oluşumunu engelleyerek hatırlama sürecini etkiler ve bilgilerin hatırlanmasını zorlaştırır. Gevşeme teknikleri ile stres düzeyinizi dengeleyebilirsiniz.
Uyku: Uyku sırasında anılar işlenir ve uzun süreli depolama başlar. Yeterli uyku, hafızanın en iyi şekilde korunmasını sağlarken, yetersiz uyku ise hafıza oluşumunu zorlaştırır ve gerileme başlatır.