Karaciğeriniz öyle fazla akla gelen bir organınız değildir, vücudunuzun derinliklerinde kendi halinde saklanır, ancak bu çekingen organ sizi sağlıklı tutmak için birçok işleve sahiptir.
Kendisi en büyük iç organımız olmanın yanında enfeksiyonla mücadeleden, protein ve hormon üretimine ve kanınızı pıhtılaştırmaya kadar yüzlerce farklı görevden sorumludur. Yunan Mitolojisinde çoğu zaman kalpten daha önemli bir organ olarak tasvir edilen karaciğeri sizlere Mentalfloss'dan derledik.
"Selam karaciğer!"
Bu kızıl kahverengi organın sağında ve solunda iki lob vardır. Safra kesesi, pankreas ve bağırsakların bir bölümünün üzerinde kalacak şekilde asılı durur. Karaciğeriniz ve komşu organlarınız, yiyeceklerinizi sindirmek için bir takım olarak çalışır.
Başlıca görevi, vücudunuzun geri kalanına gitmeden önce, sindirim sisteminden gelen kanı filtrelemektir. Karaciğer bunun yanında kimyasalları da temizler ve ilaçları metabolize eder. Bunu yaptığı sırada, karaciğer bağırsaklara kadar uzanan safrayı da salgılar. Karaciğer ayrıca proteinleri, kan plazması ve diğer işlevler için de önemli hale getirir.
1. Karaciğerin tahmin ettiğimizden çok daha fazla görevi vardır.
Rush Üniversitesi hepatoloji ve organ nakli bölüm başkanı Nancy Reau'ya göre, hemen hemen her vücut işlevinde rol alan çok karmaşık bir organdır. Görevlerinden bazıları enerji üretmek ve depolamak; vücut fonksiyonu için hayati önem taşıyan proteinlerin üretilmesi; reçeteyle verilen ilaçları ya da keyif maddesi olarak alınan uyuşturucuları işlemek, ve bağışıklık işlevinde hayati bir rol oynamaktadır.
Yani karaciğer çalışmayı bırakırsa vücut ciddi şekilde rahatsızlanacaktır!
2. Deriden sonra en büyük organ karaciğerdir.
Karaciğeriniz küçük bir Şivava köpekle aynı kilodadır, hemen hemen bir futbol topu büyüklüğündedir. Vücudun sağ tarafında, kaburganızın bittiği yerde bulunur.
3. Aslında çifte benliklidir diyebiliriz.
Organlar genellikle vücudun bir bölgesine özel işlevler gerçekleştirir. Karaciğeriniz bir organ olmanın yanında, vücuttaki zehirli maddeleri filtreleyip dışarı attığı için bir salgı bezidir.
4. Oldukça kanlı bir organdır.
En yüksek çalışma anında karaciğer vücuttaki kanın %10'unu içinde tutar ve bir dakikada içinden yaklaşık 1.5 litre kan pompalanır.
5. Tarihte insan üzerinde gerçekleştirilen ilk karaciğeri nakli pek de başarılı olmamıştı.
1963 yılında Dr. Thomas E. Starzl, Colorado Üniversitesi Tıp Fakültesinde ilk karaciğer naklini gerçekleştirdi fakat bağışıklığı baskılayıcı ilaçların eksikliği ve yanlış kullanımı yüzünden hastalar birkaç haftadan fazla yaşayamadı.
Bundan sadece 4 yıl sonra ise başarılı nakiller gerçekleştirilmeye başlamıştı bile.
6. Kendini tamamen yenileyebilen yegane organ karaciğerdir.
Antik çağ hikayelerinden de tanıdığımız gibi, karaciğerin tekrar oluşma gibi inanılmaz bir özelliği vardır. Orijinal dokusundan %25'i kaldığı sürece karaciğer kendini yenileyebilir.
Örneğin bir karaciğer nakli sırasında organının yarısını bağışlayan kişi, yaklaşık 2 hafta sonra eski karaciğerine kavuşur.
7. Bu aslında çok çok iyi bir nokta çünkü beynimizin sağlıklı bir karaciğere ihtiyacı var!
Karaciğer plazma glukozunun ve amonya seviyelerinin çok önemli bir dengeleyicisdir. Eğer bu maddelerin seviyeleri kontrolden çıkarsa vücut hepatik ensefalopatiye yani komaya girer. Kısacası çalışan bir beyin ve vücut istiyorsanız karaciğeriniz kesinlikle sağlıklı olmalıdır.
8. Aman dikkat, karaciğerinizdeki rahatsızlıklar açık ve net fiziksel belirtiler göstermeyebilir.
Karaciğerin sağlık durumu teşhisi zor olan bir konudur çünkü hepatit, siroz gibi hastalıklar erken evrelerde fazla belirti göstermez. Karaciğer ölçüm değerleriniz çok normal çıksa da ciddi bir hastalığınız olma ihtimali vardır.
9. Doğal besin takviyesi kapsülleri sadece 'doğal' diye abartılmamalıdır.
Şişenin üzerinde 'doğal, bitkisel' gibi kelimelerin olması size bunların güvenli olduğu hissini verir. Ama Dr. Reau'nün de açıkladığına göre bu tip doğal takviyeler de tıpkı ilaçlar gibi karaciğerde parçalanır.
10. Kilonuz karaciğerinizi çok yakından ilgilendirir.
Florida Hastanesi sindirim hastalıkları ve pankreatik kanser bölümünden Dr. Neil Mukherjee karaciğerin görevini etkili bir şekilde yerine getirebilmesi için vücut ağırlığının 1 kg'ı başına 1 gr karaciğer organı olması gerektiğini söylüyor.
11. Safra suyunuzu arttırır. Kulağa iğrenç gelebilir ama bu gerçekten çok önemli bir fonksiyon.
Karaciğer aslında bir safra suyu fabrikası gibi çalışır. Günde yaklaşık 700 - 1000 ml arası safra üretir. Daha sonra ana safra kanalında toplanan bu sıvı, vücudun yağ parçalamasında önemli rol oynar.
12. Şekilleri ve boyutları ne olursa olsun bütün omurgalıların karaciğeri vardır!
Boyu minicik bile olsa eğer bir canlının omuriliği bulunyorsa, karaciğeri de vardır ve tıpkı bizlerdeki gibi bu organ hayatta kalmaları için kritik bir rol oynuyordur.
Memnun olduk sevgili karaciğerimiz!
