İlk kez Çin'de ölümsüzlük iksiri bulmaya çalışılırken keşfedilen ve sonrasında geçmişten bugüne oldukça beklenmedik bir tarihe sahip havai fişekleri gelin beraber inceleyelim. Ayrıca çocukken hepimizin sevdiği havai fişeklerine daha iyi bir alternatif çıkmış gibi duruyor.
Günümüzde, havai fişekler tüm dünyada kutlamaların önemli bir parçasıdır.
Antik Çin'den Dünya'ya kadar havai fişekler önemli ölçüde değişiklikler geçirmiştir. İlk havai fişekler yani barutlu fişekler oldukça basit yapılara sahipti ve sadece patlayabiliyorlardı. Havai fişeklerin bugünkü versiyonlarıysa çeşitli şekiller, renkler ve sesler oluşturabilir.
Havai fişeklerin tarihini öğrenmeden önce kendilerini anlayalım.
Her modern havai fişek, bir hava kapsülünden oluşur. Hava kapsülü, barut ve onlarca küçük kapsülden oluşan bir tüptür. Her bir kapsüle 'yıldız' denir. Bu yıldızlar, Amerikan Kimya Derneği'ne (ACA) göre, yaklaşık 3 ila 4 santimetre çapındadır ve yakıt, bir oksitleyici içerik, bağlayıcı, renk için metal tuzlar veya metal oksitler içerir.
Ayrıca her havai fişek, barutu ateşlemek için yakılan bir fitile de sahiptir.
Her yıldız, havai fişek patlamasında bir nokta oluşturur. Renklendiriciler ısıtıldığında, atomları enerji emer ve ardından fazla enerjiyi kaybederken ışık üretirler. Farklı kimyasallar, farklı miktarlarda enerji üretir ve böylece farklı renkler oluşturur.
Tarihçilerin çoğu, havai fişeklerin Çin'de icat edildiğini düşünse de, bazıları Orta Doğu veya Hindistan'da bulunduğunu iddia eder.
M.S. 800'lerde , Amerikan Pyrotechnics Safety and Education Foundation'a göre ölümsüzlüğün tarifini arayan Çinli simyacılar bir araya getirdikleri potasyum nitrat, kükürt ve kömürü karıştırarak ham bir barut oluşturdular.
Bulunan bu ham barut aslında tarihin ilk havai fişeğiydi.
Çinliler oluşturdukları havai fişeklerin etkisi görünce patlamaların kötü ruhları uzak tutacağına inanmaya başladılar ve festivallerde kullanırlardı. Böylece havai fişeklerin uzun tarihi başlamış oldu.
Çinliler ilk havai fişeklerini yaratmak için barutu bambu filizlerine doldurur ve çarşaflar ile ateşlerlerdi.
Bu da büyük bir patlama yaratırdı. Daha sonrasında havai fişekler gelişti ve kağıt tüpler bambu saplarının yerini aldı ve tüplere ateşe atmak yerine kağıt mendilden yapılmış fitiller eklendi.
10. Yüzyıla gelindiğinde Çinliler barutla bomba yapabileceklerini anladılar.
Öncelikle bu 'bombaları' düşmanlara ateş ettikleri oklara taktılar. Sonraki 200 yıl içinde, havai fişekler, ok yardımı olmadan düşmanlara ateşlenebilecek roketlere dönüştürüldü. Böylece Çinliler, düşmanlarına karşı kendilerini savunmanın yeni bir yolunu keşfetmişti.
1295'te Marco Polo, havai fişeklerini Asya'dan Avrupa'ya getirdi.
Havai fişekler Avrupa'ya geldikten sonra, 13. yüzyılda diğer diplomatlar, kaşifler ve Franciscan misyonerleri barutu oluşturmak için kullanılan tarifleri Avrupa ve Arabistan'a yaydı. Smithsonian'a göre. Bu noktadan itibaren, barut (yani havai fişek teknolojisi) top ve tüfekler gibi bugün bildiğimiz daha güçlü silahlar haline geldi.
Havai fişeklerin orijinal fikri korundu ve kutlamalar sırasında kullanılmaya devam etti.
Örneğin, Orta Çağ İngiltere'sinde soytarılar kalabalıkları havai fişeklerle eğlendirdi. İtalya'da, havai fişekler özellikle popülerdi ve 1830'larda parlaklığını artırmak ve yaratıcı şekiller oluşturmak için az miktarda metal ve diğer malzemeler eklendi.
Ama herkes havai fişekleri sevmedi.
Tarih boyunca havai fişekleri içeren birçok kaza yaşandı. Bazıları ise bu masum eğlence araçlarını kullanarak insanlara zarar vermeyi hedefledi. Bu yüzden havai fişekler birçok kez farklı toplumlarda yasaklandı.
Yine de havai fişekler hala oldukça popüler.
Havai fişeklerin doğduğu ülke olarak kabul edilen Çin, dünyadaki diğer tüm ülkelerden daha fazla havai fişek üretiyor ve ihraç ediyor. Havai fişeklerin popülerliğine bakarsak, bu mükemmel eğlence araçlarının Çin'den dünyanın dört bir yanına yayıldığı ve günümüzde kutlamaların vazgeçilmez bir parçası haline geldiği söylenebilir.
Havai fişeklere bir rekabet doğduğunu da söylememiz lazım.
Drone teknolojisinin gelişmesi ile günümüzde havai fişeklerin oldukça büyük bir rekabeti var: Drone gösterileri. Havai fişeklere göre çevreye daha az zarar veren ve daha sürdürülebilir olan bu gösteriler günümüzün yeni havai fişek gösterileri olacak olabilir mi?
Ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım.
