İki yaşında bir otomobil, aynı modelde sıfır kilometre bir otomobilden nasıl daha pahalı hale geldi?
10 yıl önce aşağıdaki otomobilin sıfır kilometre fiyatı 26.400 liradan başlıyordu, aynı yıl asgari ücret 600 liraydı.
Hesaplama çok doğru değil, biliyoruz ama kabaca düşününce 3 yıl boyunca asgari ücret ödeyerek bu aracı alma imkanınız vardı. Bu otomobili aldınız, 10 yıl sonra, otomobil on binlerce kilometre yaptı, belki bir ya da birkaç kazaya karıştı, tüm parçaları eskidi ve verimli ömrünün neredeyse yarısını tamamladı.
Asgari ücret bugün 2.300 lira. 10 yıl öncesinin 4 katı.
Bu otomobilin sıfır kilometre fiyatını bir kenara bırakalım, 10 yaşındaki halini satın almak isteyen birine satmaya karar verdiniz, ilgili ilan sitelerinde satış fiyatı ortalama 60 bin lira. Asgari ücretle 2 yıldan fazla çalışılması gerekiyor. Hem de 10 yaşındaki haline.
Döviz oranlarının artışını, alım gücündeki değişiklikleri biliyoruz, hemen hesabın yanlış olduğuna odaklanmayın.
Odaklanmamız gereken şey, 10 yıl önce alınan şeyin 10 yıl boyunca kullanıldıktan sonra daha pahalı hale geliyor olması. Bunun dünyada pek örneği yok, varsa da özendiğimiz ülkelerde gerçekleşmiyor. Peki ikinci el otomobilde fiyatlar neden böyle, neden anlam verilemeyen yükselişler var?
Biliyorsunuz, böyle konularda net bir formül yok ama yapılan açıklamalar ve gözlemlerle birkaç etken gözümüze takıldı, durumu anlamak için göz atalım istedik.
İkinci el otomobil piyasasında bir alım gücü problemi var ama 'sıfırından pahalı ikinci el otomobiller' de problemin ikinci ayağı, onu da en başta not edelim.
Çünkü bu etkenler oraya da temas ediyor.
İlk sebep belli, otomotiv sektörünün son birkaç yıldır eski görkemli satışlara ulaşamadığını biliyorsunuz. Döviz kurlarında bir anda yaşanan sıçrama zaten yurt dışından gelen otomobillerin alımına dair imkanları kısıtladı. Türkiye'de üretiliyor olsa bile parçaları yurt dışından temin edilen ve yurt dışından yönetilen markaların ülke pazarına girişi bu değişikliklerle bir anda sarsıntıya uğradı.
Tabii kredi oranları da arttı. Hal böyle olunca sıfır kilometre otomobillerin talebi iyiden iyiye azaldı.
Zaten sıfır kilometre satın alabilecek olanlar ve lüks segment otomobilleri talep edenler için değişen bir şey olmadı ama B ve C segmentinin talebi büyük oranda değişti. Zaten 4-5 yıllık kredilerle otomobil alabilen milyonlarca kişinin bütçe sınırları bu iki büyük etkiden sonra ancak ikinci el otomobillere yeter oldu.
Hal böyle olunca sıfır kilometre otomobil almak hem ekonomik olarak hem de piyasa şartları sebebiyle zorlaştı, zaten otomobil almak için bir bayiye gittiğinizde birkaç ay sonrasına randevu alabiliyorsunuz.
Problemin ikinci boyutu biraz kullanıcı tarafıyla ilgili ve kafa karıştıran kısım burada başlıyor.
Şimdi, otomobilinizi satmanın en yaygın ve içe sinen yolu online satış sitelerinde ilan vermek. Bu ilanı vermeden önce otomobilinizin değerini belirlemeniz gerekiyor ama neye göre belirleyeceksiniz? Kullanım değeri mi, sıfır kilometre fiyatından kullandığınız süreye dek geçen eskimeyi hesaplayarak mı? Şayet öyle ise 26 bin liraya sıfır kilometreye satılan otomobili 10 yıl sonra en fazla 16-17 bin liraya satmak gerekiyor, bu pek anlamlı bir hesap değil.
O halde girip otomobilinize benzer olanların fiyatlarına bakıyor, bir paha biçmeye çalışıyorsunuz.
Sıfır otomobilde talep ve arz dengesizliği sebebiyle piyasanın ikinci ele kayması bu piyasayı yönlendiren, 'al-sat' yapan kişilerin manipülasyonlarına kurban ediliyor. Sizin kendi otomobiliniz için biçtiğiniz fiyat 40 bin lirayken muadilinin 50 bin liraya satılıyor olması sizin de fiyatınızda güncelleme yapmanızı gerektiriyor çünkü almayı düşündüğünüz otomobilin fiyatı da piyasa fiyatına aykırı biçimde artmış durumda.
40 bin liraya otomobilinizi satarsanız muhtemelen istediğiniz otomobili büyük borçlara girmeden alamayacaksınız, yani siz de otomobilinizi 50 bin liraya satmaya ikna oluyorsunuz.
Sizi gören bir diğer kullanıcı da bu fiyattan satmak için otomobilini ilana koyuyor, zincir devam ediyor...
Bir anda piyasanın dengesi bozuluyor ama sizin alım gücünüz halen aynı. Maaşınız 3 ay önce de aynıydı, şimdi de muhtemelen değişmedi. Bir otomobile fazladan 10-15 bin lira verebilmek de öyle kolay değil, ne oluyor? Otomobilinizi satsanız bile sürekli artan fiyatlara yenik düşüp yeni otomobil alamıyorsunuz.
Akış kısaca şöyle: Piyasada fiyatlar yükseliyor, alım gücünüz göreli olarak azalıyor, siz de satacağınız araçların fiyatlarını yükseltiyorsunuz ama hem sizin aracınıza hem de diğer araçlara talep düşüyor. Astronomik fiyatlarıyla otomobiller ilanlarda kalıyor.
Sizce, bu durum ne zaman düzelir?