Enflasyonda ve dolarda yükseliş ile bitirdiğimiz 2021'den ders alarak başlamayı umduğumuz 2022'de gözler yarın gelecek olan ilk enflasyon verisinde.
Dolardaki yükselişi engellemek için geliştirilen TL koruması ve yeni ekonomik modellerin bu yıl işlerlik kazanması da bekleniyor.
Tüm bunların ışığında 2022'de ekonomideki riskler neler? Belirsizlik son bulacak mı?
Enflasyonla nasıl mücadele edileceği konusunda hemfikir miyiz?
Prof. Selva Demiralp'in BBC Türkçe'de yazdığı 2021 değerlendirmesi ve 2022 riskleri gözlemi şu şekilde:
'Hükümetten en üst düzeyde verilen mesaj da enflasyonun düşmesi gerektiği şeklinde. Ama enflasyonla nasıl mücadele edileceği konusunda hemfikir miyiz? İşte 2021 yılına girerken en büyük bilinmezlik ve risk unsurlarından birisi bu. Enflasyonu düşürmek için faizler artırılacak mı yoksa azaltılacak mı?'
Bu soruyu sorma nedenim 2021 yılına kadar TCMB ve hükümet kanadının enflasyonla mücadele konusunda farklı sinyaller vermesiydi.
Merkez Bankası'nda başkan değişimi
Hükümet yıllardır enflasyonu düşürmek için faizlerin de düşmesi gerektiğini savunurken, TCMB ortodoks görüşten ayrılmamış ve enflasyonun sıkı para politikası ile düşürüleceğini en azından kağıt üzerinde vurgulamıştı.
Aralık 2020'de sorduğum soruyu takiben, dönemin TCMB Başkanı Naci Ağbal faizleri 400 puan daha artırdı ancak Mart ayındaki son faiz artırımı sonrası görevden alındı ve yerine Şahap Kavcıoğlu getirildi.
"Enflasyonu düşürmek için faizler artırılacak mı yoksa azaltılacak mı?"
Eylül 2021 itibarıyla 'Enflasyonu düşürmek için faizler artırılacak mı yoksa azaltılacak mı?' sorusunun cevabı artık daha net.
Yeni Ekonomik Program (YEM), hükümet tarafından uzunca bir süredir dile getirilen 'enflasyonu düşürmek için faizlerin de düşmesi gerekir' görüşünün artık Merkez Bankası tarafından da benimsendiği bir çerçeve sunuyor.
2022'ye dair öngörüde bulunmayı zorlaştıran belirsizlikler
2022'ye girerken ekonomi politikası konusunda önümüze koyulan yol haritası belki hiç olmadığı kadar net. Bu durumda ekonomik öngörüler konusunda da aynı netlikte olmamız gerekmez mi? Hem evet hem hayır. Yaşadığımız gelişmeler temel iktisadi prensipleri doğruluyor.
O konuda bir sürpriz yok. Ancak iktisadi prensiplerin ima ettiği nihai nokta ile karar alıcıların ulaşmak istedikleri nokta birbirinden uzaklaştıkça YEM ile ilan edilen yol haritasından sapmalar olmaya başlıyor. İşte bu belirsizlik 2022'ye dair öngörüde bulunmayı zorlaştırıyor.
2021'den neler öğrendik?
Gerek 2020, gerekse 2021 yıllarında politika faizi ile piyasa faizinin aynı şey olmadığını tecrübe ederek öğrendik. Merkez Bankası'nın politika faizini kontrol edebildiğini, bu faizin ancak güvenle birleşirse piyasa faizini arzu edilen yönde değiştirebileceğini gördük.
Doğru zamanda gelen faiz artırımının piyasa faizlerini düşürdüğünü, yanlış zamanda gelen faiz indiriminin ise piyasa faizlerini artırdığını gördük.
2021 yılından almamız gereken bir diğer önemli ders, ortodoks iktisat prensiplerinin terkedilmesinin riskli sonuçları olduğu idi.
2022'de olası risk ve kırılganlıklar
2022'de gözlemleyebileceğimiz diğer olası risk ve kırılganlıklar ise şöyle:
1) Faiz düştüğü zaman yerli para biriminin zayıflaması, bu suretle cari dengenin iyileşmesi iktisat prensipleri ile tutarlı.
2) YEM'in başlangıç noktası olan 'rekabetçi kur' beraberinde ciddi riskler barındırıyor.
3) YEM'e göre faiz düştüğü zaman cari dengenin iyileşmesi, bu şekilde yabancı sermaye ihtiyacının azalarak kurun ve dolayısıyla enflasyonun kontrol altına alınması planlanıyor. Burada iki sorun var. Enflasyonu kontrol altına almak için geliştirilen mekanizma önce TL'ye değer kaybettirerek enflasyonu daha çok tetiklerken sonrasında TL'nin değer kazanıp enflasyonun düşmesini öngörüyor.
Cari açık düşmeli, ama nasıl?
Bir an için YEM'deki nihai hedefin enflasyondan ziyade sadece cari açığımızı düşürmek olduğunu düşünelim.
İktisat, enflasyon sorunu olan ve aynı zamanda cari açık problemi olan bizim gibi gelişmekte olan ülkelere 'Enflasyonu bir kenara bırakın, faizi düşük tutun' tavsiyesinde bulunmuyor.
Yeni bir yıl bütün bu risklere rağmen beraberinde umut ve enerji de getiriyor.