Zeytin ve zeytinyağında son dönemde hareketli bir gündem var. Gıda enflasyonuna ve zamlara alıştığımız şu günlerde zeytin ve yağ fiyatlarına çok aldırmıyor gibi görünsek de bol bol yakınacağımız günler ufukta görünüyor. İklim değişikliklerinin dünyada da zeytin rekoltesini düşürmesi, Türkiye'ye gözlerin çevrilmesine neden olurken, dün gelen ihracat yasağı kararıyla bugün de Fatih Altaylı konuya değinmeden geçemedi.
Ticaret Bakanlığı, dün (1 Ağustos 2023) itibarıyla "dökme" ve "varilli" zeytinyağı ihracatına yasak getirmişti.
Yasak kararının ihracatçılara sözlü olarak tebliğ edildiği, Ticaret Bakanlığı yetkililerinin sabah saatlerinde Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri yetkililerini arayarak, 1 Ağustos-31 Ekim tarihleri arasında dökme ve varili zeytinyağı ihracatının yasaklandığını açıkladığı belirtildi. İhracat beyannamesi düzenlenmemesi gerektiğinin sözlü olarak bildirildiği ve resmi yazının ardından geleceği belirtildi.
Ticaret Bakanlığı, günün ilerleyen saatlerinde basın açıklaması yaptı.
Açıklamada, “Dünyada azalan zeytinyağı rekoltesinin sebep olduğu artan dış talep ve dünya fiyatları sebebiyle önemli ölçüde yükselen dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının yurt içi tüketici fiyatlarına olan olumsuz etkisinin devam ettiği', Bakanlığın bu şartlar altında yeniden bir değerlendirme yaparak, önümüzdeki zeytinyağı hasat döneminin başlangıcı olan 1 Kasım 2023'e kadar, dökme veya varilli zeytinyağı ihracatına yönelik olarak ilave tedbirler yürürlüğe koyduğu belirtildi.
İspanya ve İtalya'da kuraklıklar bu ülkelerin üstünlüğü kaptırmamak adına Türkiye'ye yönelerek taleplerinin artmasıyla içeride de artan fiyatların ihracat yasağında etkili olduğu savunuldu.
Ekonomim'de tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım'ın detaylandırdığı ihracat yasağında, Uluslararası Zeytin Konseyi (UZK) verilerine göre, Avrupa’da yaşanan kuraklık nedeniyle, İspanya ve İtalya başta olmak üzere dünyada zeytinyağı üretiminin 2022/2023 sezonunda yüzde 20 oranında azaldı. Türkiye’deyse üretim yüzde 62 oranında arttı.
Açıklamada, 'Dünya zeytinyağı üretimindeki azalmaya paralel olarak dünya zeytinyağı fiyatları da artış göstermekte olup, Haziran 2023 itibariyle üretici/borsa fiyatları bir önceki yılın aynı dönemine göre Türkiye’de yüzde 102, İspanya’da yüzde 84, İtalya’da yüzde 58 ve Yunanistan’da yüzde 72 oranında arttığı belirtildi.
İhracatımızın da bir önceki sezonun aynı dönemine göre İspanya’ya 21 kat, İtalya’ya ise 44 kat arttığı vurgulandı.
İhracata son 3 yılda 3 kez ve bir kere de fon getirildiği hatırlatılırken, 22 yıl önce Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın 25 Aralık 2001'de aldığı kararla dökme zeytinyağı ihracatı 31 Ekim 2002 tarihine kadar yasaklamış, 2021 yılında da yasak getirilmişti. son olarak Tarım ve Orman Bakanlığı’nın talebi üzerine gıda arz güvenliğini sağlamak için 2022 Mart ayında yasak getirildi. Bu yasak 7 Temmuz 2022'de kaldırılmıştı.
Yakın zamanda da (19 Temmuz 2023) dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına litre başı 20 cent karşılığı TL kadar fon kesintisi getirilmişti.
Zeytinyağı ihracatına getirilen yasak, ihracatçıları şok ederken, kararın aniden alınmasıyla hem pazar hem de prestij kaybedildiğini söylediler.
Yakın zamanda zeytin üreticilerinin isyanını ve dünyadaki iklim değişikliklerinin etkilerini ele almıştık.
Fatih Altaylı da konuya değinmeden geçemedi. Sitesinde konuyla ilgili yazdığını Twitter'dan duyuran Altaylı, "Zeytin ağacını kes, zeytin ihracatını yasakla" başlıklı bir bölüm yayınladı.
Altaylı geçmiş yıllardaki zeytinlik yasalarına değinerek, 'Türkiye yönetilmiyor dediğim zaman benim muhalefet yaptığımı zannediyorsunuz. Hayır efendim' derken, 'Muhalefet yapmıyorum. Gerçekleri söylüyorum' diye de ekledi.
'Haklılığımın örneklerini de her gün görüyoruz' diyen ünlü gazeteci, ihracat yasağı hakkında, daha önce yapılan başvuruların da onaylanmadığını belirterek, 'Öyle ki, ihracatçı taahhütlerini yerine getiremediği için karşı tarafa tazminat ödemek zorunda bile kalabilir' diye de uyardı.
Altaylı, yasağın nedenlerine dair de Yıldırım'ın da aktardığı, "Cumhurbaşkanı’nın ucuz zannettiği Tarım Kredi Kooperatifleri mağazalarında gördüğü zeytinyağı etiketi" olduğunu belirtti.
'Fiyatı gören Cumhurbaşkanı sinirlenince, fiyatları düşürmek için ihracatı yasaklamışlar' diyen Altaylı, iyi haber olarak da çok temel bir iktisat bilgisi olduğunu belirtti:
'Fiyatın arz talep dengesi ile oluştuğunu sonunda öğrenmiş olmalılar ki',
Son 3 yıldır özellikler zeytinliklere yönelik hamleleri hatırlatan Altaylı, 'Neredeyse vatan haini ve dış güçlerin adamı olmadığımız kaldı' diye de ekledi.
Bu yıl hasatta Türkiye'de de beklentiler yüksek değil.
Ekonomim'de Ali Şahin'in aktardığına göre, kuraklık Bursa’nın en önemli ürün kalemlerinden olan zeytinde de tehlike oluşturdu.
Geçen yıl zeytindeki yüksek rekoltenin bu yıl beklenmediği aktarılırken, bu yıl rekoltenin iri zeytin olarak piyasaya dönmesinin beklendiği ancak bu durumun da zeytinyağı fiyatlarına olumsuz etki edeceği de belirtildi.
Ali Ekber Yıldırım'ın ihracat yasağı paylaşımı bu şekilde olurken,
Sosyal medyada zeytin konusu yoğun yorumlara neden oldu.
Zeytin ihracatı ve yasağına herkes başka açıdan yaklaşırken,
Yağ fiyatlarında beklenen yükselişin
Yine birçok fiyat üzerinde etkili olacağı bilinirken,
İhracatçı açısından da sıkıntılı olan bu durumun
Nasıl düzenleneceği de merak ediliyor.
Sizce de sistematik olmayan ve kısa vadeli öngörülerle oluşturulan tarım politikalarında sorun var mı?
Yorumlarda buluşalım.
