Türkiye, tarihi mirasının izini sürerek dünya çapında yürüttüğü hukuk mücadelesi ile tarihi eserleri yurda kazandırmaya devam ediyor.
Yurt dışındaki tarihi eserlerin Türkiye'ye getirilmesi için hangi yolların izlendiğini TRT Haber araştırdı.
Yurt dışına kaçırılan 4 bin 331 tarihi eserin Türkiye'ye iadesi sağlandı. Eserlerin ait olduğu yere yani Türkiye'ye tekrardan getirilmesi ise yoğun bir çabanın ürünü. Bu amaçla öncelikle "diyalog" yolu kullanılıyor. Kültür alanında savaşmaktan çok iş birliği yolu tercih ediliyor.
Tarihi eserlerin iade mücadelesi çok sayıda kurumun işbirliği ile yürütülen bir ekip çalışmasını içeriyor.
Tarih mirası için çok sayıda bakanlık işbirliği yapıyor
Kültür Turizm Uzmanı Zeynep Boz, TRT Haber'e yaptığı açıklamada, Kültür ve Turizm Bakanlığının iade süreçlerini koordine eden birim olarak ön plana çıktığını söyledi.
Boz, iade süreçlerinin birçok kurumu kapsadığını belirterek, "Bu işin mutfağı Dışişleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Gümrük Ticaret Bakanlığı olarak, onların da destekleriyle sürüyor. Bu bir suç ve kolluk kuvvetlerince desteklenmediği sürece tek başımıza yol alamayacağımız bir suç, o sebeple bu bir ekip çalışması." dedi.
Anadolu'dan kaçırılan eserler için ilk yol müzakere süreci
Vakaların durumuna bağlı olarak izlenecek yöntemin belirlendiğini, ancak vakalarda öncelikle müzakere süreci yürütüldüğünü söyleyen Boz, "İş birliği ve karşılıklı kazanım ilkesi bizim için bu konuda anahtar. Öncelikle eserin ülkemize verilmesi ve verilmesi karşılığında belki bir teşekkür plaketi ile birlikte sergilenmesi bir öneri olarak sunulabiliyor." dedi.
1960'lı yıllarda gün yüzüne çıkarılan ve sonrasında yurt dışına kaçırılan Zeugma Çingene Kızı mozaiğinin eksik parçaları ABD'nin Ohio eyaletindeki Bowling Green Devlet Üniversitesine satılmış ve çalıntı olduğu anlaşılana kadar burada sergilenmişti. Eserler, kasım ayının sonunda ait olduğu topraklara getirildi.
Kültür Turizm Uzmanı Boz, parçaların 6 yıllık bir müzakere sonucu Türkiye'ye getirildiğini söyledi.
Boz, "Bu eserlerin iadesinde dedik ki; 'Biz size bu eserlerin replikalarını yaptıralım ancak sıradan replikalarını değil. Yine Fırat'ın taşlarından, Gaziantepli ustaların ellerinden çıksın bu replikalar.'"
Müzakereden sonuç alınamazsa hukuk devreye giriyor
Müzakerenin sonuç vermediği yerde ise devreye hukuk giriyor. Müzakerelerin yürümemesi durumunda eserin iadesinin sağlanmayacağı anlaşılıyorsa dava yoluna gidiliyor.
Adli işbirliği süreci
Adli yardımlaşma da kültür varlıklarının korunmasında önemli unsurlardan biri.
Kültür Turizm Uzmanı Boz, polis iş birliği için Kanatlı Denizatı Broşu'nu örnek vererek, "Bulgaristan Cumhuriyeti ve Türkiye Cumhuriyeti arasında ikili kültür varlığının kaçakçılığın önlenmesi için bir anlaşma var. Bu anlaşma iki ülkenin gümrüğüne de sorumluluk getiriyor. Kriminolojik veriniz varsa, kolluk her zaman en doğru kanal, adli yardımlaşma her zaman en doğru kanal. Hem süreler çok kısa olabiliyor hem de veriler son derece resmi şekilde değiş tokuş olabiliyor." dedi.
Türkiye, tüm bu kanalları eş güdümlü işleterek son 6 yılda 4 binden fazla tarihi eserin Anadolu topraklarına dönüşünü sağladı.
Haber: Eylem Coşkun
Kamera: Mikail Sevinç
Kurgu: Fatma Külük