Tartışmaların eksik olmadığı gündemimizde, son 1 yıldan raydan çıkan bir tren misali olan ekonomimizde suçlu bulma yarışında savruluyoruz. Ekonomide en hareketli gündemi son 1 yılda yaşadığımızdan hafızamız çok taze.
Pandemide başlayan temel ihtiyaçlardaki fiyat artışları, marketlerin maddi cezalar almasına neden olurken, son günlerde de emlakçılar, galeriler, sanayiciler, bankalar kümelerinden yeniden marketlere dönmemize neden oldu. Bu kez kavga biraz büyüyor gibi bakalım veriler ne diyor?
Geçen yılın sonlarında yaşanan döviz kurlarındaki yükselişle fiyatlar, enflasyon aldı başını gitti. Bunu aylar içinde kabullenirken, 2022'nin sonlarında da yeniden bir yükseliş peydah oldu.
Ama nasıl olur? Dolar sabit! Benzin, motorin değişmiyor gibi!
Tam da baz etkisiyle enflasyonu düşürecekken bu zamlar nereden çıktı?
ÜFE'den çıktı.
Halk arasında enflasyon diye tabir edilen ölçümler fiyatların artış hızını ölçer.
Peynire yüzde 20 zam geliyorsa, gıda enflasyonu yüzde 20 artmaz. Peynir, süt, yoğurt, ekmek, et yani gıda sepetinde ne varsa hemen hemen hepsinde sürekli bir artış görülmeli ve bu oranların ağırlıklı hesaplamaları yapılır.
Bunu ülkemizde TÜİK yapıyor bildiğimiz gibi ve bu bahsedilen de tüketicinin enflasyonu.
Üretici de ürünlerini üretmek ve tüketiciye ulaştırmak için bir maliyete katlanır ve her ticarette olduğu gibi bir al-ver dengesi kurulur. Teorik olsun isterseniz buna arz-talep dersiniz.
Her şey tamamsa gelelim oradan buradan duyduklarıyla yorum yapmaya çalışanlara ekonomi bilgisi vermeye!
Üreticinin maliyetleri, fiyatlarını oluştururken, bu fiyatlar da eninde sonunda tüketiciye yansır. Sonuçta kimse hayrına üretim yapmıyor.
ÜFE ve TÜFE'nin görüldüğü bu grafik 1999'dan bu yana değişimleri gösteriyor. Kriz dönemleri olarak andığımız 2001 ve 2018 süreçlerinde grafikteki değişimler ilgi çekiyor.
Son 1 yıldır ise ilgi çekmenin ötesine geçmiş halde görülüyor.
Ki burada alınan üretici enflasyonu Yİ-ÜFE oluyor.
O zaman resmi biraz daha yakınlaştıralım: Son 5 yılda tüm üretici maliyetlerine bakalım!
Bu veride gördüğünüz gibi özellikle marketleri en çok ilgilendiren tarım üretimi de işin içine giriyor. Hizmet var, yurt dışı ÜFE var. Tüm üretim tek grafikte toplandı.
O halde final soruyu soralım: Bu 👆 grafikte en altta turuncu olan tüketici enflasyonunun yeniden dengeye gelmeye çalışmayacağını mı sanmıştınız?
