Doğalgaz fiyatları 2018'den bu yana konutlarda yüzde 64 pahalandı. Fiyat artışlarının arkasında Hazine'ye gelir yaratma çabasının da bulunduğunu ifade eden uzmanlar, önümüzdeki günlerde yeni zamların olabileceğini belirtiyor.
Doğalgaza önce 31 Temmuz’da ardından da 31 Ağustos’ta olmak üzere üst üste 2 kez yüzde 14,9’luk zam yapılması, hem hane halkının hem de üreticinin enerji faturasını kabartacak.
Makine Mühendisleri Odası’nın Enerji Bakanlığı ve Enerji Piyasasaı Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerini baz alarak yaptığı çalışmaya göre, Aralık 2017’den Eylül 2019’a kadar geçen süreçte doğalgaza konutlarda yüzde 64, büyük sanayi kuruluşlarına yüzde 120, elektrik santrallerine ise yüzde 110 zam geldi. 2019 başından bugüne kadar geçen sürede ise konutlara gelen zam oranı yüzde 41. Büyük sanayi kuruluşlarına yüzde 15 ve elektrik üretiminde kullanılan doğalgaza yüzde 3 zam yapıldı.
Peki bu zam yağmurunun arkasında ne var?
Petrol Mühendisleri Odası Enerji Politikaları Çalıma Grubu Başkanı Necdet Pamir’e göre, yanlış enerji politikaları ve enerjide aşırı dışa bağımlılık, küresel piyasalarla uyumlu olmayan bu zam dalgasının en önemli nedenleri. Bununla birlikte artan bütçe açığı dolayısıyla Hazine’nin kaynak ihtiyacı da doğalgaz zammının arkasında yatan nedenler.
7 aylık açık 70 milyar TL’ye dayandı
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, ,2018 yılı Ocak-Temmuz döneminde 45 milyar TL açık veren bütçe, 2019 yılı Ocak-Temmuz döneminde 68.7 milyar TL açık verdi. Bütçe açığını dengelemek için Temmuz ayı sonunda Merkez Bankası’na ait ihtiyaç akçesinin yarısına karşılık gelen 21 milyar TL de Hazine'ye aktarıldı.
Ancak bütçe açığındaki artışın sürmesi, yeni kaynak ihtiyacını tekrar ortaya çıkaracak. Bu noktada doğalgaz zamları önemli bir işlev görüyor.
Deutsche Welle Türkçe'den Aram Ekin Duran'ın haberine göre, Türkiye’nin tükettiği enerji içerisinde doğalgazın payının yaklaşık yüzde 23 olduğunu dile getiren Necdet Pamir, ülkenin yıllık doğalgaz ihtiyacının yüzde 99,7’sinin ise ithalat yoluyla karşılandığına işaret ediyor.
"Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmeliyiz"
Toplam enerji ithalatına ödediği miktar ise 2018 yılında yüzde 15,6 artışla 43 milyar dolar olmuştu. Pamir, petrol ürün fiyatlarına bağlı olarak dolar üzerinden yapılan bu ithalatın Türkiye ekonomisi üzerine çok büyük bir yük olduğunu vurguluyor.
Bu olguyu değiştirmeden, Türkiye’nin enerji sektörünü toparlamanın mümkün olmadığını belirten Pamir, 'Rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarımız atıl dururken, ithalata çok büyük miktarlarda para ayırıyoruz. Dolayısıyla doğalgaz ithalatında bu kadar bağımlılık ve zam sarmalı enerji politikalarındaki yanlışlıktan geliyor' diyor.
"Küresel piyasada doğalgaz fiyatları düşüyor"
Petrol mühendisi Pamir, doğalgaz fiyatlarını belirleyen ana unsur olan petrol fiyatlarına bakıldığında doğalgaz fiyatlarının küresel çapta düşüş eğiliminde olduğuna dikkat çekiyor.
Pamir, '2018'de Brent tipi petrolün varili 71,2 dolar iken, 2019'da bu rakam 65,2 dolara geriledi. 2020'de de 65 dolar olacağı tahmin ediliyor. Dolayısıyla bu zamların petrol fiyatları ile bir ilgisi yok' diye konuşuyor.
Pamir, Dolar kurunda bir önceki yıla göre artışın, ithalat fiyatlarında artışa neden olabileceğine katılıyor ama buna bir ek getiriyor: 'Hükümet, zam ihtiyacının dolar kurundaki artıştan doğduğunu söyleyebilir. Ama kurdaki artışın da hükümetin yanlış ekonomi ve dış politikası nedeni ile ortaya çıktığını biliyoruz. Bütçede sıkıntılar sürdükçe, yıl sonuna kadar hem doğalgaz hem de elektirkte yeni zamlar olabilir' yorumunu yapıyor.
"Hükümet zam değil vergi koyuyor"
Ekonomist Mustafa Sönmez’e göre, doğalgaz zammını bir tür 'vergilendirme' olarak okumak gerekiyor. Sönmez, hükümetin tıpkı sigara ve alkol ürünlerine yaptığı aşırı zamlar gibi doğalgaz üstünden de adeta kullanıcılardan vergi tahsil ettiğini öne sürüyor.
Sönmez, 'İçki veya sigarayı azaltabilir ya da bırakabilirsiniz ama doğalgaz açısından böyle bir şey söz konusu değil. Doğalgaz haneler ve sanayi tesislerinin vazgeçemeyeceği bir madde. Bu nedenle kış kendini hissettirmeye başlayınca oluşacak kabarmış faturalar, toplumun pek çok kesiminde tepkiye neden olacaktır' yorumunu yapıyor.
Sönmez ayrıca doğalgaza gelen zamların ekonomide zincirleme bir etki yaratacağı, artan maliyetlerin önce ürün ve hizmetlere yansıyacağı, ardından da enflasyonu yukarı çekeceği görüşünde.
Sönmez, 'Hazine o kadar sıkışmaya başladı ki, bu tehlikeli oyuna da başvurmak zorunda kaldılar. Önümüzdeki günlerde doğalgaza yeni zamlar da gündeme gelebilir. Hazine’nin gelir ihtiyacı arttıkça zamların devamı gelecektir' diyor.