Oyuncak bebek korkusu olarak bilinen pedyofobi, sanılanın aksine yaygın olan bir fobi türü. Bu yazımızda bu fobiyi mercek altına alacağız, hemen başlayalım.
İnsan figürüne aşırı benzeyen şeylerin yarattığı irkilme hissinden dolayı oluşan bu korkuyu anlamak için öncelikle "Uncanny Valley" adlı bir terimi incelemek gerek.
Uncanny Valley, insanların resim, maket, robot, CGI gibi insana benzeyen şeyleri gerçeğinden ayırt edebilme yeteneğinin sonucu oluşan duygusal tepkileri araştıran bir hipotez.
Olayı basitçe anlatalım.
Bu oluşturulan formlar sadece en temel özellikleriyle insana benzediklerinde oldukça sempati topluyorlar ve göze şirin geliyorlar. Bu benzerlikler çoğaldıkça ve detaylara indikçe bir noktadan sonra sempati korkuya donüşüyor. Örneğin Japonya'da üretilen insansı robotlar gerçeğe cok benzemelerine rağmen, çoğu kişi tarafından korkutucu olarak tanımlanıyorlar.
Tabii insana benzeyen her yapay form korkutucu olacak diye bir durum yok.
Yapay insan formlarındaki minik ama rahatsız edici kusurlar azaltıldıkça bu korku durumu tekrar sempatiye dönüşüyor, tabii bu hiç de kolay bir iş değil. Bu dönüşümün nedeniyse bir noktadan sonra insanların yapay formları gerçeğinden ayırt edemeyecek noktaya gelmesi.
Anlayacağınız tüm olayın temelinde yatan şey aslında bu durum.
Özetle insana çok basit özellikleriyle benzeyen, ya da en ufak detayına kadar kusursuz şekilde insana benzeyen yapay formlar insanlarda korku yaratmıyor. Arada kalan her şey irkilme hissi uyandırıyor. Örnek vermek gerekirse zombiler ve cesetler Uncanny Valley tablosunun en huzursuz edici bölgesine düşüyorlar.
Şimdi tekrar oyuncak bebeklere dönelim.
Oyuncak bebekler Uncanny Valley tablosunda bir nevi 'sıkıntılı bölüm'e düşüyor. Çünkü hemen hemen her detayları tam olarak bir insanı yansıtıyor, ancak bir insan olmadığını ayırt etmek de hepimizin bildiği gibi gayet kolay. Bu nedenle hem insan olmadığını bilmemiz, hem de yine de insana benziyor olmaları nedeniyle bazı insanlarda ciddi şekilde irkilme, huzursuzluk ve korku yaratıyorlar. Özellikle de konuşan, göz kırpan, çeşitli şekillerde hareket eden oyuncak bebekler daha korkunç olarak nitelendiriliyorlar.
Sinema tarihinde de oyuncak bebeklerin çevresinde dönen ve bu fobinin üzerine oynayan korku filmleri de mevcut.
Peki neden her insanda aynı korku oluşmuyor?
Uncanny Valley herkeste aynı tepkileri oluşturmuyor, öncelikle bunu bilmek gerek. Peki oyuncak bebek korkusuna sahip insanlarda bu korkunun temelinde ne yatıyor olabilir?
Şöyle ki, bu fobiye sahip insanların genelde geçmişlerinde travmatik olaylar yaşadığı ortaya çıkmış. Yani arka planda yatan kilit bir olay bulunuyor olabilir. Oyuncak bebekle aynı odada bulunduğunuzda bir huzursuzluk hissediyorsanız, nefes alış verişiniz ve kalp ritminiz değişiyorsa, terliyorsanız veya geriliyorsanız siz de bu fobiye sahip olabilirsiniz.