Yeniçeriler, yıllarca Osmanlı'nın en önemli askeri kuvvetlerinden birisini oluşturmuşlardı. Fakat askeri alandaki katkılarının yanı sıra, aynı zamanda çıkarttıkları ayaklanmalarla da Devlet-i Aliyye'yi zaman zaman yıpratmışlardı. Biz burada Yeniçeri Ocağı'nın kuruluşu ve özelliklerinin yanı sıra, gerileme dönemi ve kaldırılışını ele alacağız.
Genç Osman'ın Yenilik Denemeleri
II.Osman'ın 1621 yılında Lehistan üzerine düzenlediği sefer sonrasında, askeri bir üstünlük ve başarı sağlanamadı. Padişah bu sefer sırasında Yeniçerilerin artık askeri olarak yetersiz kaldığına kanaat getirdi. Bu Yeniçerilerin ilk askeri başarısızlığı değildi, sonuncusu da olmayacaktı. Söylenenlere göre Genç Osman, Yeniçeri Ocağını kaldırarak yeni bir ordu kurmayı planlıyordu. Tam da bu sıralarda 1622 yılında genç yaşında tahttan indirilerek öldürüldü. Padişahın katlinin tek sebebi ocağı kaldırmak istemesi değildi. Fakat Genç Osman netice itibarıyla yine Yeniçerilerin etkin olduğu bir isyanda katledilmişti.
Dehşet Verici Bir İsyan: Çınar Vak'ası
Yeniçeri isyanlarının ardı arkası kesilmek bilmiyordu. Şüphesiz ki içerisinde bulundukları en büyük faaliyet, Genç Osman'ın tahttan indirilmesiydi. 1656 tarihine gelindiğinde ise, yine bir isyanı dehşet verici bir biçimde sonlandıracaklardı. IV.Mehmed'in saltanat devriydi, birtakım ekonomik olumsuzluklar dolayısıyla isyan edilmişti. Yeniçeriler birkaç devlet görevlisinin kellesini istemekteydi. Padişah, çaresizce istenilen kişileri idam ettirdi. İsyancılar bu cesetleri Sultanahmet Meydanındaki büyük bir çınar ağacına astılar. Ölü bedenlerle dolan ağaç, görenleri dehşete düşürmüştü.
Detaylı bilgi için ayrıca bakınız: Osmanlı'da İnsanların Ağaca Asılarak Öldürülmesine Sebep Olan Garip Bir Olay: Çınar Vak'ası
Askeri Alanda Gerileme Devri
Yeniçerilerin ilk başarısızlığının Hotin seferi olmadığını söylemiştik. Gerçekten de bundan yıllar evvel Viyana Kuşatmaları sırasında da Osmanlı, askeri olarak yetersiz kalmıştı. 1453 yılında İstanbul surlarını delerek yeni bir çağ açan Osmanlı topları, artık Avrupa surlarına hasar veremez olmuştu. Buna karşılık Avrupa ise, bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler sayesinde, askeri alanda da büyük ilerlemeler katetmişti. Özellikle, bugünkü modern saldırı tüfeklerin atası olan silahların ilk kez icat edilmesi, Avrupa'yı bir adım daha öne geçirmişti.
III.Selim'in Yeni Ordusu: Nizam-ı Cedid
III.Selim 1789 yılında tahta çıktığında, Osmanlı'nın bilim, sanat, siyaset ve askeri alanda Avrupa'nın gerisinde kaldığının farkına varmıştı. Devlet-i Aliyye'yi, medeni Avrupa ülkelerinin seviyesine çıkartmak için bir dizi çalışmalarda bulundu. Nizam-ı Cedid sadece askeri alanda değil, bütün olarak bir yenilenme hareketiydi. Fakat oluşturulan yeni ordu gayet göze çarpmaktaydı. Bu ordu her özelliğiyle batı ordularının seviyesine çıkartılmak istenen, daha düzenli ve disiplinli bir teşkilattı. Tabii olarak Yeniçeriler bu ordunun gölgesinde kaldılar. III.Selim Islahatları ilk başlarda iyiye gitmişti. Fakat Selim, 1808 yılında IV.Mustafa tarafından katledilince Osmanlı yine buhranlı karışıklıklar içerisine girdi.
Alemdar Vak'ası
Yeniçerilerin son dönemlerde yapmış olduğu bir önemli ayaklanma da Alemdar Mustafa Paşa'nın katledilmesidir. 1808 yılında II.Mahmud'un tahta geçmesini sağlayan Alemdar Mustafa Paşa, daha sonra sadrazamlık görevine getirilmişti. Mustafa Paşa'nın bu makamın büyüsüne kapılarak değişmesi ve birtakım halkın zararına olan faaliyetler göstermesi de bu isyana zemin hazırlamıştı. Netice itibarıyla isyan eden yeniçeriler, Bab-ı Ali'yi bastılar. Alemdar Mustafa Paşa burada direndiyse de en sonunda mahzendeki barut fıçılarını havaya uçurarak yaşamına son verdi.
Ayrıntılı bilgi için ayrıca bakınız:II. Mahmut'u Tahta Geçiren, Osmanlı'nın En Gizemli Sadrazamlarından Birisi: Alemdar Mustafa Paşa
Islahatçı Bir Sultan: II.Mahmud
Alemdar Mustafa Paşa'nın hazin bir şekilde ölümüne tanık olan II.Mahmud, Yeniçeri Ocağı için artık bir şeyler yapılması gerektiğinin farkına varmıştı. Şüphesiz ki Genç Osman'ın katlini, Çınar Vak'asını ve yine yeniçerilerin çıkarttığı birçok isyandan haberi vardı. II.Mahmud tam bir yenilikçiydi. İlk defa ceket ve fes giyme zorunluluğu getirerek kıyafetleri düzenledi. Birtakım okullar açtı, ilk resmi gazete Takvim-i Vekayi kuruldu. Divan-ı Hümayun kaldırılarak yeni bakanlıklar oluşturuldu. Doğal olarak ordu da bütün bu yeniliklerden nasibini aldı. Padişah, tıpkı III.Selim gibi, Eşkinci Ocağı adıyla yeni bir ordu kurdu.
Yeniçeri Ocağının Kaldırılması
Şüphesiz ki II.Mahmud'un kurduğu yeni ordu, Yeniçeri Ocağının kaldırılması için bir ön hazırlıktı. Nitekim bunun farkında olan Yeniçeriler 1826 yılında ayaklandılar. Bütün isyanlarda ulemadan fetva alınırdı. Fakat bu sefer ulemalar padişahın safındaydı. Aynı zamanda Yeniçeriler dışındaki askerler de padişaha bağlılıklarını bildirmişlerdi. Bunun yanında halk da artık Yeniçerilere karşı, yıllarca birikmiş bir kin ve nefret besliyordu.
Netice itibarıyla 1826 yılının sıcak bir Haziran ayında, Yeniçeri Ocağının kampları top ateşine tutuldu. Sağ kalanlar günlerce kovalanarak öldürüldü. Böylece II.Mahmud yıllardır kangren olan bir uzvu kesip atmıştı. Yeniçeri ocağının yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye (Muhammed'in Zafer Kazanmış Askerleri) adıyla batılı tarzda düzenli bir ordu kuruldu. Sonuç olarak, I.Murad zamanından beri Osmanlı'nın önemli bir askeri kuvvetini teşkil eden Yeniçeriler, tarihe karışmıştı.