Halkalara Sahip İlk Asteroit
Gökbilimciler, Güneş Sistemi'nde halkalara sahip olan dört gezegenin ardından aynı özelliği barındıran ilk asteroidi keşfetti. Chariklo adı verilen asteroidin etrafında, iki toz halkası bulundu.
Avrupa Güney Gözlemevi’ne (ESO) bağlı La Silla Gözlemevi’nin de dahil olduğu Güney Amerika’daki teleskoplar, Güneş Sistemi’nin dışında yer alan bir asteroidin olağandışı bir özelliğini ortaya çıkardı. Etrafında biri ince diğer kalın olmak üzere iki toz halkası içeren Chariklo adlı asteroid, Güneş Sistemi’nde yer alan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’ün ardından, halkaya sahip olduğu ortaya çıkarılan beşinci gök cismi oldu.
Halkaların kökeni henüz bir gizem olarak kalırken, bir çarpışmadan kalan kalıntılar olabileceği tahmin ediliyor. Chariklo gözlemlerinden elde edilen sonuçlar, Nature dergisinin 26 Mart 2014 tarihli sayısında çevrimiçi olarak yayınlandı.
Satürn’ün halkaları gökyüzündeki en dikkat çekici görünümlerden biri olduğu gibi, daha az belirgin olan halka sistemleri diğer dev gezegenlerin etrafında da keşfedildi. Birçok araştırmaya rağmen, Güneş’in etrafında dolanan ve Güneş Sistemi’nde yer alan daha küçük nesnelerin etrafında bugüne kadar halkalar bulunamamıştı. Ancak, ESO gözlemleri uzak cüce gezegen Chariklo’nun bir yıldızın önünden geçişi sırasında iki adet ince halkayla çevrili olduğunu ortaya çıkarmayı başardı.
Brezilya’nın Ulusal Gözlemevi’nden Felipe Braga-Ribas, “Bir halka aramıyorduk ve Chariklo gibi küçük nesnelerin de bunlara sahip olduklarını düşünmemiştik. Bu nedenle yaptığımız keşif ve sistemde gördüğümüz hayret verici detaylar, tamamen sürpriz olarak karşımıza çıktı” yorumunda bulundu.
Güneş Sistemi’ndeki gizemli gök cismi
Chariklo, Güneş Sistemi’nin dış kısmında Satürn ve Uranüs gezegenleri arasındaki yörüngede yer alan Centaurus adlı nesnelerin en büyük üyelerinden bir tanesi. Tahminler, 3 Haziran 2013’te UCAC4 248-108672 adlı yıldızın önünden geçeceğini ve bu geçişin Güney Amerika’dan görülebileceğine işaret ediyordu. Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan 1.54-metrelik Danimarka ve TRAPPIST teleskobu da dahil olmak üzere yedi farklı bölgedeki teleskopları kullanan gökbilimciler, bir örtülme olayına tanık oldular. Gökbilimciler, bu süreçte, birkaç saniye boyunca ışığı Chariklo tarafından engellenen yıldızın gözden kaybolduğunu izleme şansını elde etti.
Örtülmenin birkaç saniye öncesi ve sonrasında, yıldızın görünür parlaklığı altında birbirlerinden uzak iki adet hafif karaltı gerçekleşti. Işığı engelleyen nesneleri ortaya çıkarabilmek için farklı yerleşkelerden alınan görüntüler karşılaştırıldı. Bulgular, sadece asteroidin şekli ve boyutunu değil, ayrıca yeni keşfedilen halkaların da özelliklerini de ortaya koydu.
Gökbilimciler, keskin sınırlara sahip olan iki toz halkasından bir tanesinin üç, diğerinin yedi kilometre genişliğinde olduğunu tespit etti. Halka sisteminin arasında kalan temiz alanın genişliği ise 9 kilometre. Chariklo’nun Satürn’ün ötesinde kalan yörüngesinin çapı ise yaklaşık 250-kilometre.
Birçok soru cevaplanmamış olarak kalsa da, gökbilimciler halka sisteminin bir çarpışmadan sonra oluşan enkazdan doğmuş olabileceğini düşünüyor. Felipe Braga Ribas, halkaların ‘küçük uydular tarafından da iki ayrı dar halkaya hapsedilmiş olabileceğini’ belirterek, “Halkalar gibi, Chariklo’nun keşfedilmeyi bekleyen en az bir uydusunun da olduğunu düşünüyoruz” ifadesini kullandı.
Halkalar, sonradan ortaya çıkan küçük bir uydunun da oluşabileceği olgusunu kanıtlıyor olabileceği gibi, birbirini izleyen bu tür olaylar Ay’ın da Güneş Sistemi’nin erken dönemlerindeki oluşumunu, aynı zamanda diğer gezegenlerin ve asteroidlerin etrafındaki birçok uydunun kökenlerini de açıklayabilir.
Projenin yürütücüleri keşfedilen halkaların isimlerini geçici olarak Brezilya’nın kuzey ve güney uçlarında bulunan Oiapoque ve Chuí nehirlerinden esinlenerek belirledi.
Kaynak: eso.public.org