Ömer Hayyam, 1048-1131 yılları arasında yaşamış ünlü şair ve yazardır. Hayyam sadece edebi eserleriyle değil aynı zamanda matematik, felsefe ve astronomi alanındaki çalışmalarıyla da tanınmıştır. Ömer Hayyam'ın eserlerindeki sözler günümüzde hala popülerliğini korumaktadır. Özellikle 'Celladına aşık olmuşsa bir millet...' sözleriyle başlayan şiiri hakkında yapılan araştırmalar hız kazanmıştır.
Ömer Hayyam, matematikçi, astronom, tarihçi, filozoftur. Pozitif bilimlerle yakından ilgilenmiştir.
Hayyam, İran'ın Nişabur kentinde dünyaya gelmiştir. 1048-1131 yılları arasında, Selçuklu Devleti zamanında yaşamıştır. Ömer Hayyam'ın çalışmaları bugün dünyada çok ses getiren çalışmalar arasında yer alır.
Pozitif bilimlerin yanısıra Ömer Hayyam şiire ve edebiyata da önem vermiştir. Hayyam'ın eserleri günümüzde hala popülerliğini korumaktadır.
Ömer Hayyam, dönemin hükümdarlarından özellikle de Selçuklu Sultanı Melikşah ve Karahanlı Şemsülmülk’ten yakınlık görmüştür. Kendisinin çalışmalarına büyük önem verilmiş, hükümdarlar tarafından desteklenmiştir. Hayyam'ın çalışmalarını yürüttüğü alanlardaki eserleri gerek kendi yaşadığı dönemde gerek sonraki dönemlerde bilgi kaynağı olarak kullanılmıştır.
Ömer Hayyam İslam edebiyatının en büyük şairlerinden birisi olarak anılır. Rubai türünün ise kurucusudur.
Hayyam, döneminin en çok eser üreten isimleri arasındadır. Dilden dile dolaşan rubailerinin sayısının 200'ü geçtiği düşünülmektedir.
Rubailerin yanısıra matematik, felsefe, fizik, aritmetik, geometri ve tarihe dair birçok eser üretmiştir.
"Celladına aşık olmuşsa bir millet..." sözleriyle başlayan dörtlüğü ise Ömer Hayyam'ın en meşhur şiiri olarak kabul edilebilir.
Celladına aşık olmuşsa bir millet
İster ezan, ister çan dinlet
İtiraz etmiyorsa sürü gibi illet
Müstehaktır ona her türlü zillet.
Dünya üç beş bilgisizin elinde
Sanırlar ki tüm ilim kendilerinde
Üzülme, eşeği eşek beğenir
Bir hayır var sana bana kötü demelerinde.
Felek ne cömerttir aşağılık insanlara
Han, hamam, dolap, değirmen hep onlara
Kendini satmayan adama ekmek yok
Sen gel de yuh çekme böylesi dünyaya.
Her gün biri çıkar, başlar ben, ben demeye
Altınlarıyla gümüşleriyle övünmeye
Tam işleri dilediği düzene sokar
Ecel çıkıverir pusudan: Benim, ben diye.