1961 yılında imzalanan anlaşma sonrası binlerce Türk vatandaşı daha iyi yaşamak ve çocuklarına daha iyi bir gelecek bırakmak için yaşadığı toprakları, sevdiklerini ve her şeylerini geride bıraktı ve yepyeni bir hayata başladı. Kimisi sevdiklerini de götürdü yanında, kimisi yıllarca hem hasretlik hem de gurbetlik çekti.
O gurbetçi hikâyelerine Twitter ve Instagram'da DiasporaTürk adlı hesap sayesinde tanık oluyoruz...
1. Niyazi Koçak, 1971 yılında Stuttgart'tan yazdığı mektupta unutulmanın nasıl bir acı olduğunu kelimelere döküyor...
'Emine... Resmim bir hayaldir. Gözlerim kara kara bakar. Azrail geldiği anda yok eder. Eğer ben ölürsem resmim ebedi sizlere hatıra olur. Resmimi saklayın, sakın yırtıp atmayın.'
(Niyazi Koçak, Stuttgart - 1971)
2. "Madem çocuğumuz yok birer saksı tutalım."
Soldan sağa: Kumandar Fadime, Alime’nin Zeynep, Baykuş Şükran, kucaktaki bebek Kumandarların torunu İsmail...
(Beyza Ö. Okumuş - 1980)
3. Gurbetçi olmaktan daha beterinin hatırlanmamak, önemsenmemek olduğu anlaşılıyor...
'Bazı aileler vardı hani, çok önemsenmezdi. Ama her bayram kapınızı çalar, az oturup giderdi. Biz işte o aileydik.'
4. Gurbettekinin özlemi tamam da, ya buradaki ne yapsın? Onların yüreği taş mı, demir mi?
'Baktıkça hatırlamak için değil, hatırladıkça her an bakmak için gönderiyoruz. Sakın bizi unutmayasın, bu resmimiz sana hatıra kalsın. Küçücük yavrular nasıl dayansın? Bizim yüreğimiz taş mı demir mi?'
(Türkiye’den Almanya’ya, 1972)
5. Memlekete dönmeyi istemek ama sırf daha iyi bir gelecek için 40 yıl durmak, durmadan çalışmak...
'İlk iş günü elime 575 Mark saydılar. Bir hesap yaptım, 'Bu parayı Antakya Valisi bile almıyor Mikdat, dur durduğun yerde' dedim. 40 yıl durdum.'
6. Eskiden insanlar çocuklarına sevgilerini belli edemezlermiş, ayıp sayılırmış; işte bu anı da onun kanıtı...
'Dedem yıllarca Almanya’da çalışmış, annemin çocukluğunda onun yanında olamamış. Dedem rahmetli olduğunda pijamasının cebinden annemin küçüklük fotoğrafı çıkmıştı, 'Babam bize seni seviyorum diyemezdi ama beni ne çok sevdiğini o fotoğrafı görünce anladım' demişti.'
(Elif Büşra)
7. Dil bilmemenin acısı bir tarafa, doktora derdini anlatamamanın acısı diğer tarafa...
'Annemler bulgur pilavından muzdarip. Doktora gidiyorlar. Annem 'Karnımız ağrıyor' diyecek ama dil yok, bir türlü söyleyemiyor. Doktor çıkarıp kağıt kalem koyuyor önüne, 'Çiz' diyor. Annem alıyor kalemi eline, başlıyor minik minik noktalar çizmeye...'
8. Gurbette özlemle kavrulsalar bile sadece evlatlarının istediği kalemlik için nasıl mücadele edildiğini Belgin Biçen aktarıyor.
'İlkokul 1’deyim, fotoğraf çekimi var. Poz verdiğimiz sıraya arkadaşımın kalemliğini koydular. Babama mektup yazdım, 'Bana da alır mısın?' deyip fotoğrafımı gönderdim. Çok geçmeden cevap geldi. Babam o kalemliği bulamamış ama ona benzer 2 tane kalemlik göndermişti.'
(Belgin Biçen)
9. Sinemaya 'bile' gitmek...
'Babam bir gün Dortmund’ta Cüneyt Arkın’ın film afişini görmüş. Anneme hiç söylemeden onu dışarı çıkarmış. Birlikte ilk defa sinemaya gitmişler. Babam hâlâ 'Ben ananızı sinemaya götürdüm' diye böbürlenir. Annem de hep söyler: Babanız beni sinemaya bile götürdü.'
(Zeynep Karasu)
10. 'Gurbette Türk görmüş gibi mutlu olmak' deyiminin kanlı canlı örneği bu olsa gerek...
'Dedem ve yeğeni Fransa’ya kaçak girmeye çalışıyormuş. Sınırda bir kasabaya gelmişler. Dedem bakmış, 'Yahu bunlar Türk' demiş. Yeğeni de, 'Amca Allah aşkına burada Türk ne arar!' demiş. Dedem inat etmiş, 'Gidip selam verelim, bunlar eğer Türkse aleykümselam derler' demiş...'
11. "Benden bir arzunuz var mı?"
'Babam her ay yanımızda yapardı hesabı kitabı. Kime ne verecek, elde ne kalacak bilirdik. Ama önce şunu sorardı: Benden bir arzunuz var mı?'
12. Hem annenin hem de babanın gurbette olduğu bir çocukluğu hayal edemeyenler için Hülya Öztürk anlatıyor.
'Geleceklerini bildiren mektubu yastığın altından ayırmazdık. Gelmelerine 2 gün kala pencerede nöbet tutar, arabalardan fal bakardık. 'İlk araba sağdan gelirse bugün, soldan gelirse yarın gelecekler' diye. Kelimelerin yetmediği bir andı; ana babaya kavuşma anı.'
(Hülya Öztürk)
13. Bir türlü oturum izni alamayan Şükrü Güneş, İsveç kralı ve kraliçesine bir şiir yazıyor: "Belki kral beni de alır, çok severim seni İsveç."
'Bir türlü oturum izni alamıyordum. Ben de tuttum İsveç Kralı Gustaf ve Kraliçe Silviya'ya bir şiir yazıp gönderdim. 3 ay sonra iznim geldi'
14. Eşini gurbete uğurlayan Aynur Demirci, ikinci mektupta geçeklerle nasıl yüzleşildiğini kelimelere döküyor.
'Eşim ilk mektubunda 'Burası çok güzel, yurda geldik, yemek yedik, banyo yapıp yatarım' gibi şeyler yazmış. Eyvah dedim bizim adam kendini turist sanıyor. Gerçekten de 2. mektup geldiğinde gurbette olduğunu anlamıştı. Mektubu şiirle başlayıp türküyle bitiyordu.'
(Aynur Demirci)
15. "Ne yapayım, babam gibi kokuyor."
'Babam izne gelen arkadaşıyla hediyeler göndermiş. Adamın dizinin dibine oturdum, ayrılamıyorum. 'Annem rahatsız etme amcanı' diyor. Henüz 7 yaşındaydım ve 'Ne yapayım, babam gibi kokuyor' diyebildim. Baba kokusu sandığım şeyin deri ceket kokusu olduğunu bilemezdim.'
16. Zeynep Karasu, karşılaştığı ırkçılıkla nasıl mücadele ettiğini anlatırken, babasının tavrıyla nasıl güçlendiğini aktarıyor.
'Okulumda nazilerin ve ırkçıların çoğunlukta olduğunu sonradan anlamıştım. 6. sınıftayken Alman bir çocuk sürekli beni rahatsız ediyordu. Bir gün dayanamayıp ona dersini verdim. Okul yönetimi babama bir mektup gönderdi. Ya uzaklaştırma alacaktım ya da hepten kovulacaktım...'
17. Gurbetin ayrıca yokluk olduğunu Selami Kumbasar çocukluğundan hatırladığı bir anla gözler önüne seriyor.
'Annem, babam ve kardeşlerimle, Stuttgart’ın bir köyünde, 6 kişi tek göz odada oturuyorduk. Odada küçük bir masamız vardı. Gece olunca annem masanın üzerine bir yastık koyar, kız kardeşimi orada yatırırdı. Kardeşimin yatağı aynı zamanda bizim soframız oluyordu.'
(Selami Kumbasar)
18. Babayla ilk karşılaşma...
'Babamın Fransa’dan geleceği gün erkenden sokağa çıktım. Uzaktan kırmızı bir araba göründü. Mahallenin çocukları arabanın peşinden koşuyordu. Ben de onlarla eve kadar koştum. Babam indi, etrafa baktı, sonra beni kucaklayıp sarıldı. Bu babamla ilk karşılaşmamdı.'
(Arif Koçkaya)
19. "Doktor bulamadı bana ilacı..."
'Babam Hollanda’da kaza geçirip yaklaşık 1 sene hastanede yatmış. O sıra bize bir kaset çekip yollamış. Ön yüzünde günlük konuşmalar, arkasında ise onun sesinden bir türkü. O gün bugündür 'Hastane önünde incir ağacı' zihnimde babamın sesiyle yankı bulur.'
(Kadriye Özer)
DiasporaTürk hesabıyla yıllar öncesine ışık tutan editör Gökhan Duman'ın, gurbetçilerin fotoğrafları ve anılarıyla hazırladığı kitabı 11. Peron çıktı.
Bir yanın gurbet, bir yanın memleket olduğu arafta hayatların hikâyesini okumak ve daha fazlasına tanık olmak için DiasporaTürk'ün Twitter ve Instagram hesaplarını takip edebilirsiniz.