Teyit.org iş birliği ile...
Geçen hafta oldukça viral olup, sosyal medyada, web sitelerinde ve hatta gazetelerde paylaşılan bazı haberler gerçeği yansıtmıyordu. teyit.org da sağ olsun, yine bu haberleri bizim için araştırıp gerçekleri ortaya çıkardı.
Bakalım neler olmuş ve işin aslı neymiş?
1. "Fotoğrafların Cemal Kaşıkçı’nın parçalanan cesedini gösterdiği iddiası."
Sosyal medyada ve WhatsApp gruplarında paylaşılan fotoğrafların, Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın parçalanan bedenini gösterdiği iddia edildi. Sosyal medyada paylaşılan fotoğraflarda siyah plastik poşet içerisinde kesilmiş uzuvlar ve beyaz bir fayans üzerinde kafatasından yüz bölgesinin ayrıldığı görüntüler bulunuyor.
Fotoğraflar ayrıca polis ekiplerinin Belgrad Ormanı’nda yürüttüğü incelemeler sırasında Kaşıkçı’nın parçalanmış cesedinin bulunduğu iddiasıyla da paylaşıldı.
Ancak fotoğrafların Kaşıkçı’nın parçalanmış bedenini gösterdiği iddiası doğru değil.
Yüz derisini kafatasından ayrı gösteren fotoğraf 2017 yılında Meksikalı bir kartelin infaz görüntüleri olduğu belirtilerek paylaşılmıştı. Kesilmiş kol ve bacak uzuvlarını gösteren fotoğraf ise 8 Ağustos 2017 tarihinde haberleştirilen ve Mısır, Gazze’de bir adamın parçalanarak siyah plastik poşetlere konulduğu belirtilen olaya ait.
Mısır’da plastik poşet içerisine konulmuş ve parçalanmış bir bedeni gösteren fotoğraflar 2017 yılının Ağustos ayında pek çok farklı haber sitesi tarafından gündeme getirilmişti. Başsavcılık incelemelerde bulunarak soruşturma başlatmıştı. El Warraq bölgesinde meydana gelen olayda, parçalanarak poşetlere konulmuş insan uzuvları Munib metro istasyonunun yakınında bulunmuştu.
Beyaz fayans üzerinde kafatasından ayrılan yüz derisini gösteren fotoğraf ise Meksika’daki Sinaloa isimli uyuşturucu karteline ait bir infazın görüntüleri olduğu iddia edilerek 2017 yılında paylaşılmıştı. İddiaya delil oluşturulan internet sitesinde ayrıca kartelin bıraktığı uyarı mesajına da yer veriliyor. Detaylara yer verilen internet sitesindeki fotoğraflara bakıldığında da bedeni parçalara ayrılmış kişinin Kaşıkçı olmadığı anlaşılabiliyor. Sinaloa karteli ise dünyadaki en önemli uluslararası uyuşturucu, kara para aklama ve organize suç çeteleri arasında bulunuyor.
2. "Elinde süt ve ekmek tutan çocuk fotoğrafının Ara Güler’e ait olduğu iddiası."
Sosyal medyada paylaşılan fotoğraflarda, elinde ekmek ve süt bulunan çocuğun fotoğrafının 17 Ekim 2018 tarihinde hayatını kaybeden fotoğraf sanatçısı Ara Güler’e ait olduğu iddia edildi.
Ancak fotoğrafın Ara Güler’e ait olduğu iddiası doğru değil. Fotoğraf, serbest fotoğraf sanatçısı Erdal Yazıcı tarafından 1989 yılında İstanbul Balat’ta çekildi.
Siyah-beyaz fotoğraflardan oluşan çok sayıda proje gerçekleştiren Erdal Yazıcı’nın 1989 yılında İstanbul’da çektiği “Balat’ta Sabah” isimli fotoğrafına, sanatçının kişisel internet sitesinden ulaşılabiliyor. Ayrıca Cumhuriyet gazetesinin 9 Mayıs 1989 tarihli sayısında Yazıcı’nın bu fotoğrafına yer veriliyor. Yazıcı’nın objektifine yansıyan fotoğraflardan oluşan ilk sergisinden de haberde bahsediliyor.
3. "Fotoğrafın topun ağzına bağlanarak İngilizler tarafından öldürülen Hint Müslümanlarını gösterdiği iddiası."
Arşiv Tarih isimli Twitter sayfası tarafından paylaşılan bir görselin, İngiliz askerlerinin Müslüman Hintleri topun ağzına bağlayıp öldürdüğünü gösterdiği iddia edildi.
Ancak görselin İngiliz askerlerce topun ağzına bağlanan Hint Müslümanlarını gösterdiği konusunda bir delil bulunmuyor.
Her ne kadar İngilizlerin Hindistan’da Hindu veya Müslüman ayırt etmeden bu idam yöntemini kullandığı bilinse de, görseldeki mahkumların Hint Müslümanları olup olmadıkları belirsiz. Zira söz konusu görsel, yaptığı gerçekçi savaş resimleriyle bilinen ve aynı zamanda bir gezgin olan Vassili Verestchagin’e ait bir tablo. Rus ressamın, 1888 yılında New York’ta açtığı bir sergi sonrası Harper’s Weekly adlı dergiye yaptığı açıklamalarda ve ilgili haberde, resmin belli bir olayı yansıtmadığı belirtilmiş. Eserin adı, “Blowing from Guns in British India” (İngiliz Hindistanı’nda toptan ateşlemek).
Bir asker ve aynı zamanda gezgin de olan Vassili Verestchagin’in, 1873 yılında Hindistan ve Tibet’i kapsayan 2 yıllık bir geziye çıktığında aldığı ilham ile yaptığı düşünülen resim, “Suppression of the Indian Revolt by the English” (Hint İsyanı’nın İngilizlerce bastırılması) ve “An Execution in British India” (İngiliz Hindistanı’nda bir İdam) adlarıyla da biliniyor. Her ne kadar ABD ulusal kütüphanesi Library of Congress kayıtlarında resmin yapılış tarihi 1890 olarak gösterilse de, 1888’de New York’ta bu resmin de sergilendiği bir serginin açılmış olması bunu yanlışlıyor.
İlgili serginin kataloğunda 92. resim olarak iddia konusu eserin isminin “Blowing from Guns in British India” olarak geçtiği görülebiliyor. Yine eserin 1887 yılında Londra’da bir sergide yer aldığı hakkında bir habere ve Verestchagin’in eserde resmedilen olayın tarihsel gerçekliği hakkındaki eleştirilere The Magazine of Art dergisinin Aralık 1887 tarihli sayısında verdiği cevaba ulaşmak da mümkün. Dolayısıyla resmin 1887 yılı veya öncesinde yapıldığı söylenebilir. Kesin yapılış tarihi olarak ise 1884’ü işaret edenlerin çoğunlukta olduğu görülebiliyor.
4. "Videonun Atatürk’ün ABD’de en iyi lider seçildiğini ve Obama’nın bunu takdim ettiğini gösterdiği iddiası."
Sosyal medyada paylaşılan bir videoda, Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) Mustafa Kemal Atatürk’ün en iyi lider seçildiğini ve bunu ABD eski Başkanı Barack Obama’nın takdim ettiği iddia edildi.
Ancak videonun, ABD’de yılın liderinin Mustafa Kemal Atatürk seçildiği ve Obama’nın bunu takdim ettiğini gösterdiği iddiası doğru değil.
Videodaki tabloya Mustafa Kemal’in portresi montajlanmış. Videonun orijinalinde ABD eski Başkanı Barack Obama’nın portresi görülebiliyor.
Video, eski Başkan Barack Obama ve First Lady Michelle Obama’ya ait portlerin sunulduğu, 12 Şubat 2018’de Washington D.C.’deki Ulusal Portre Galerisi’nde gerçekleşen tören sırasında çekilmiş.
5. "ALO 182’den alınan randevularda 4,5 TL katılım payı alındığı iddiası."
2012’den itibaren hizmet vermeye başlayan ALO 182 Merkezi Hekim Randevu Sistemi hattı, faaliyete geçtiği günden bu yana hattın her aranışında telefon faturalarına yansıyan ek ücret iddialarına konu oluyor. Şehir efsanesine dönüşen bu iddia son günlerde tekrar gündemde. Çeşitli haber sitelerine birçok kez konu olan bu iddia, yaygın olarak kullanılan müşteri şikayet platformu “şikayetvar”da 2014 ve 2016’da olmak üzere iki kez gündeme gelmişti.
ALO 182 randevu hattı arandığında ücret alındığı iddiası doğru. Bu ücretin 4,5 TL’lik bir ek hizmet olduğu ve Bakanlık tarafından alındığı iddiası ise doğru değil.
Ücret telefon operatörleri tarafından belirlenen dakika başı fiyatlandırmaya göre faturaya yansıyor. ALO 182 Hattı, acil aramalar (112 Acil Yardım Hattı) kapsamında yer almadığı için görüşme ücretine tabi tutuluyor. Fakat söz konusu ücretlendirme Sağlık Bakanlığı tarafından değil vatandaşın kullandığı telefon operatörleri tarafından yapılıyor ve yurt içi arama ücreti (mobil şebekelerden sabit şebekelere & mobil şebekelerden mobil şebekelere) kapsamında değerlendiriliyor. Operatörlerin yurt içi arama ücretleri BTK tarafından belirlenen tavan fiyatın üzerine çıkamıyor.
Randevu almanın süresi ise Sağlık Bakanlığı’nın 2012 yılında yaptığı basın açıklamasına göre en fazla 7-8 dk. Buna göre, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) yayımladığı kurul kararı gereği 1 Ocak 2019 tarihine kadar ALO 182’den işlem yapmak en fazla 3,70 TL (46,25 kr x 8 dk); 1 Ocak 2019’dan sonra ise 4,53 TL (50,70 kuruş x 8 dk) olacak. İnternet ve akıllı cihazlar (tablet vs.) üzerinden alınan randevular ise ücretsiz.
6. "Videonun Umman’da doğum günü için balona bağlanıp düşen adamı gösterdiği iddiası."
Çeşitli İnternet siteleri tarafından haberleştirilen bir videonun, Umman’da doğum günü kutlaması için balonlarla uçurulan ve balonlara bağlı iplerin kopmasının ardından yere düşerek hayatını kaybeden bir adamı gösterdiği iddia edildi.
Ancak videonun, Umman’da doğum günü sürprizi olarak balonlarla uçurulan ve daha sonra düşerek hayatını kaybeden bir kişiyi gösterdiği iddiası doğru değil.
Söz konusu video iki farklı videonun birleştirilmesiyle oluşturulmuş. Bir kişinin balonlara bağlı bir sandalye ile gökyüzüne uçurulduğu videonun ilk kısmı, Dubai’deki bir emlak firmasının reklamına ait. Videonun ikinci kısmı ise Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki (BAE) bir dağa tırmanırken Eylül 2018’de hayatını kaybeden Asyalı bir kadının kurtarılma anına ait görüntülerden.
21 Eylül 2018 tarihli bir haberde de arkadaşları ve kocasıyla yürüyüş yapan 30 yaşlarındaki Asyalı bir kadının, Ghaleila Dağı’ndan düşerek hayatını kaybettiği ifade ediliyor.
News Majlis isimli İnternet sitesi tarafından paylaşılan görüntülerde Asyalı kadın turistin sedyede taşındığı görülebiliyor.