Bazı tarihler özeldir. Mesela Ağustos 2018 dendiğinde aklınıza Rahip Brunson ve dolar geliyorsa, 20 Aralık dendiğinde de 18,40 ve KKM dersiniz. 128 denince de Merkez Bankası ve rezerv anlayacak çok kişi vardır. O zaman bu rezervler daha ne kadar dayanacak diye merak ediyorsanız Mahfi Eğilmez bloğunda en çok sorulan 3 soruya cevap veriyor.
Kaynak: Kendime Yazılar
Kurlar neden yükseliyor?
Kurlardaki yükselişi Eğilmez, şöyle açıklıyor:
Ülkenin çok fazla ve derecesi yüksek riskleri var. Bunlardan bazıları: Komşularla sorunlar, yargı bağımsızlığı, merkez bankası bağımsızlığı, faiz politikasındaki yanlışlar, düşünce ve ifade özgürlüğü, döviz rezervlerindeki azalış.
Ülke riskini ölçmeye yarayan CDS primi, Türkiye’yi, dünyanın en riskli ülkeleri arasına taşıyarak 700’ler seviyesine yerleşiyor. Bu da yatırım gelmemesi, borç maliyetlerinin yükselmesi demek oluyor. Yurt içinde de enflasyonun artıracağına ve satın alma gücündeki erimenin önüne geçmek için dövize yönelime yol açıyor. Döviz arzı (girişi) yeterince artmazken, döviz talebi artıyor bu da temel kural ile fiyatları yükseltiyor.
Enflasyon neden yükseliyor?
Enflasyona neden olan iki temel seçenek var:
Maliyetlerin yükselmesi (maliyet ya da arz enflasyonu deniyor)
Talebin, arzdan daha hızlı artması (talep enflasyonu deniyor.)
Türkiye’de yaşanan enflasyonda ikisinin de rolü var. Maliyetler, kurlar nedeniyle yükseliyor. Çünkü Türkiye, üretimde fazlasıyla ithal girdi kullanıyor. Kur yükselince maliyetler, maliyetler yükseldikçe fiyatlar artarken, kurdaki yükseliş sürekli olduğu için bu artış süreklilik kazanıyor. Enflasyon diğer kalemlerle de beslenerek hızlanıyor.
Maliyetlerle başlayan zincir, faizin (getirinin) de enflasyonun altında kalmasıyla, paradan kaçma, stoklama, talebi öne çekme gibi etkilerle talep enflasyonuna neden oluyor.
Risklerin yükselmesi ile oluşan olumsuz ortam, faizlerdeki indirim ile zirve yapınca maliyet ve talep enflasyonunun birbirini beslemeye devam ediyor.
Merkez Bankası bu kadar döviz satıyor, dövizler nasıl bitmiyor?
20 Mayıs 2022 tarihli Merkez Bankası brüt rezervleri 100,3 milyar dolar olurken, bunun 40,3 milyar doları altın, 60 milyar doları döviz olarak bulunuyor. 89 milyar dolarlık kısmı bankaların zorunlu karşılıkları ya da mevduat olarak Merkez Bankası’nda duran varlıkları oluyor. Kalan 11,4 milyar dolar ise TCMB'nin olurken, bu da net rezervlerimiz. Bir de rezervlerde 63,3 milyar dolarlık swap ödünç rezervler var. Bunları düşersek swap hariç net rezervler eksi 52 milyar dolar oluyor. Kısaca Merkez Bankası’nın elinde kullanabileceği 100,3 milyar dolarlık bir rezerv var.
Ayrıca piyasaya satılan dövizler bankalara satılıyor, bankalar bu dövizleri döviz almak isteyenlere mevduat yaparken, (dövizle kimse kredi almadığı için) bir kısmını bankalar müşterilerinin dış borç ödemelerinde kullanmak ya da TL kredi talebini karşılamak için MB'na geri satıyor. MB da bankalara sattığı dövizin bir kısmını bir süre sonra geri almış oluyor.
"Kur korumalı mevduat uygulamasıyla gelen dövizler de rezervler arasına giriyor. Bir de ihracat gelirlerinden gelen yüzde 40 oranında döviz var"
Dış ticarette ithalat, ihracattan fazla olduğu için gelen dövizden fazlası tekrar gidiyor. Riskler azalmayınca dövizlerin bir bölümü de yastık altına giderek sistemden çıkıyor. Rezervler bu şekilde azalıyor.
Özetle rezervler ile dövize müdahale, çekilen suyun kuyuya geri basılması şeklinde bir çeşit emme basma tulumbaya benziyor. Arada, KKM gibi ilave su eklense de her seferinde sızıntılar olduğu için kuyuda su azalıyor.