Tüm dünya salgından kurtulmak için aşının üretilmesini beklerken büyük firmalar yüklü yatırımlarla aşılarını deniyorlar. Üretimden önce 3 fazdan geçmesi gereken aşıların bazıları son safhaya geldi ve üretim tarihleri de netleşti. İşte bu umutlandırıcı aşı denemelerindeki ilk 10 aşı!
Dünya Sağlık Örgütü'nün yayınladığı bilgiler ve verilerden yararlanılmıştır.
Tüm dünyada şu an 20 milyonun üzerinde onaylanmış vaka ve 735 bin ölüm bulunuyor, bu vakalardan 12 milyonu iyileşmiş ve sayı her geçen gün artıyor.
Koronavirüs Çin'de ilk çıktığından beri bilim insanları üzerinde araştırmalara devam ediyor ve tüm dünya aşı çalışmaları için birleşmiş durumda. Küresel olarak ilerleyen bu aşı çalışmalarının hem süreci çok uzun hem de maliyeti oldukça fazla.
Peki bu aşıyı üretmek neden bu kadar uzun sürüyor?
Çünkü bir aşının üretilmesi için ön klinik araştırmasından geçmesi ve ardından 3 fazı başarıyla tamamlaması gerekiyor. Tüm bu süreçlerin maliyeti ve süresi çok uzun sürüyor. Bir aşının onay alması ve üretime geçmesi için gereken aşamalar şu şekilde:
Ön klinik araştırması: DNA bazlı ya da ölü virüsler kullanılarak yapılan araştırmaları kapsar, başarılı olanlar aşı adayı olarak kabul edilir ve faz sürecine başlarlar.
Birinci faz: Ekipler aşılarını küçük bir gruba uygularlar ve 2 ay kadar yan etki olup olmadığını anlamak için beklerler, gözlem yaparlar.
İkinci faz: Bu sefer aşı yüzlerce kişiye verilir ve aşının yan etkileri ile bağışıklık sistemindeki etkilerine bakılmak için aylarca beklenir.
Üçüncü faz: Yan etkileri ve aşının etkinliğini kontrol etmek için aşı binlerce kişiye uygulanır ve aylarca hatta yıllarca sonuçları beklenir.
Diğer aşılara bakıldığında bu süreç yaklaşık 4 yıl kadar sürer ve ortalama 5 bin kişiye uygulanır fakat Covid-19 için bazı aşı adayları tüm bu süreçleri eş zamanlı yaparak 18 ay içerisinde bitirmeyi hedefliyor.
Şu an dünya genelinde 3.faza geçebilmiş 6 aday bulunuyor.
Bunun yanı sıra faz 2'de olan ve son aşamaya geçmeye çok yakın olan çalışmalar da bulunmakta. Dünyadaki aşı çalışmalarının yanı sıra Türkiye'de de klinik araştırma aşamasına gelen adaylar bulunuyor.
1. Oxford Üniversitesi - AstraZeneca (İngiltere ve İsveç)
3. faz çalışmasında olan bu aday virüsün hücreye tutunmasını ve kendini çoğaltmasını engelliyor. Aşının bu kadar hızlı 3. faza geçmesinin sebebi ise SARS ve MERS salgınlarında kullanılan/denenen tekniğin uygulanması. Aşamaları başarı ile geçen bu aşı çalışması şimdiden milyonlarca doz sipariş aldı.
2. Sinovac (Çin)
Zayıflatılmış ya da ölmüş virüs kullanarak geliştirilen bu aşı iki fazı da başarılı bir şekilde tamamladı ve son faz için Brezilya'da çalışmalarına başladı. Aktif olmayan virüslerden yararlanıldığı için aşının üretimi de diğer aşı çalışmalarına göre daha uzun sürüyor.
3. Sinopharm Grup - Beijing Enstitüsü (Çin)
Dünyada en fazla aşı çalışması yapan ülke olarak bilinen Çin'in en büyük gruplarından biri olan Sinopharm Grup çeşitli enstitüler ile farklı aşı çalışmaları yapıyor. Çin merkezli Sinopharm Grup'un Beijing Enstitüsü ile yaptığı aşı çalışmalarında 2. fazı başarıyla geçti, son aşama için tüm çalışmalarını Abu Dabi'de yapıyor.
4. Sinopharm Grup - Beijing Enstitüsü (Çin)
Yine Sinopharm Grup'un başka bir enstitü olan Beijing Enstitüsü ile yaptığı aşı çalışmaları da 3. faza geçenler arasında. Sinopharm'ın yaptığı tüm aşı çalışmalarında öldürülmüş ya da zayıflatılmış virüsler kullanılıyor.
5. Moderna - NIAID (Amerika Birleşik Devletleri)
Virüsün RNA'sının kullanıldığı bu aşı da Amerika'da sona yaklaşmış önemli çalışmalardan biri. Vücudun bağışıklık oluşturmasını amaçlayan bu aşı son faza geçti. İnsanlar üzerinde denenmeye başlayan ilk aşı çalışması olması ile de bilinen bu aşı satış fiyatını da geçtiğimiz günlerde duyurdu: 32-37 dolar arası.
6. BioNTech - Fosun Pharma - Pfizer (Almanya, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri)
Virüsün RNA'sı ile geliştiren bu aşı da 3. faza geçebilen çalışmalar arasında yer alıyor. Türk bilim insanı olan Prof. Dr. Uğur Şahin'in kurucu ortağı olduğu BioNTech firmasının da içinde olduğu bu aşı çalışmaları Türkiye için de büyük önem arz ediyor.
7. CanSino - Beijing Biyoteknoloji Enstitüsü (Çin)
DNA aşılamasındaki gibi bir mantığa sahip olan viral vektör türünde aşı çalışması yapan CanSino 3. faza geçtiğini duyurdu fakat Dünya Sağlık Örgütü'nde 2. fazı bitirmiş olarak görünüyor, şu an olarak son fazdaki aşı çalışmalarına başlayıp başlamadığı kesin değil.
8. Mikrobiyoloji Enstitüsü - Çin Tıp Bilimleri Akademisi - Anhui Zhifei Longcom (Çin)
Haziranda 2. faza geçen bu aşı çalışması diğer çalışmalardan viral protein kullanması açısından farklılaşıyor. Bağışıklık sistemi üzerinde çalışan bu aşı çalışmasının kısa zaman içerisinde 3. faza geçeceği düşünülüyor.
9. Çin Tıp Bilimleri Akademisi - Medikal Biyoloji Enstitüsü (Çin)
Faz 1 ve 2 çalışmalarını eş zamanlı yapan bu grup da sona yaklaşanlar arasında yer alıyor. Öldürülmüş ya da zayıflatılmış aktif olmayan virüsler ile çalışmalarına devam ediyor. 2. faz çalışmaları haziran ayında başlamıştı, yakın zamanda 3. faza geçilmesi bekleniyor.
10. Inovio - Uluslararası Aşı Enstitüsü (Amerika Birleşik Devletleri)
DNA tabanlı aşı çalışmaları yapan Inovio 1 ve 2. faz çalışmalarını eş zamanlı olarak yürütüyor. Şu ana kadar ciddi bir yan etki ile karşılaşmadılar ve ilk fazda 36 kişinin 34'ünde bağışıklık geliştiğini gözlemlediler. Yakın zamanda faz 2 ve 3 denemelerine başlayacaklar.
Türkiye'de de TÜBİTAK öncülüğünde 8 aşı çalışması bulunuyor.
Geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayip Erdoğan tarafından 2 aşı çalışmasının hayvan deneylerini başarılı bir şekilde geçtiği ve bir tanesinin klinik safhalar çalışmasına geldiği duyuruldu. Aşı çalışmalarının yanı sıra ilaç geliştirme faaliyetleri de devam ediyor.
BONUS: Rusya bugün itibari ile koronavirüs aşısını geliştirdiğini duyurdu ve koronavirüs aşısını ilk tescil eden ülke oldu.
Fakat aşı çalışmalarında Dünya Sağlık Örgütü ile çalışmadığı için ön klinik çalışması ve fazlardan geçmiyor. 18 Haziran'da başlayan aşı çalışmaları 38 gönüllü üzerinde uygulandı ve hepsinde bağışıklık geliştirdi. Putin'in kızlarından biri de aşıyı yaptıranlar arasında.