Çin’in asi çocuğu Ai Wiewei’nin dünyası
Çin’in dünya çapındaki muhalif modern sanatçısı Ai Weiwei sanat dünyasında son zamanlarda adından en çok söz ettiren sanatçı oldu. Son zamanlarda mülteciler ile ilgili yaptığı enstelasyonlarla gündeme gelen Ai, 2008’de Olimpiyat Stadı’nı tasarlayacak kadar da prestijli bir sanatçı.
Ai Weiwei aslında geleneksel Çin düşünce biçimiyle modern sanatı harmanlayan bir sanatçı. Çin’in en ünlü şairlerinden Ai Qing’in oğlu olan Ai Weiwei’nin muhalif yapısının çekirdek travması da babasının iktidar tarafından sürgün edilmesine dayanıyor diyebiliriz.
Kör göze parmak sokmak yerine derin bir kavramsal temele dayandırdığı işleri ile Çin’de iktidar hedefi haline gelen sanatçı pek çok kez tutuklanmasına, ev hapsine alınmasına, bloğunun kapatılmasına ve hatta atölyesinin yıkılmasına rağmen bildiğini okumaktan vazgeçmedi.
Ayçiçeği Çekirdekleri
Çin komünist devrimi lideri Mao’nun güneş, Çin halkının ise ayçiçeği olarak tasvir edilen pek çok propaganda görselinden yola çıkan Ai Weiwei her biri el ile boyanan yaklaşık 100 milyon porselen ay çiçeği çekirdeği ile dünya çapında ses getirmeyi başardı.
Öyle ki Çin’in geleneksel porselenleri ve geleneksel boyalarıyla yaklaşık 1600 kişi tarafından yapılan bu eserde rejim altındaki halkın ahenk kavramı kullanılarak tektipleştirildiği anlatılıyor. Aynı zamanda ucuz iş gücü kavramının da bir eleştirisi olan bu eser, sergi salonunda yere serilerek izleyicilerin dokunmasına, üzerinde dolaşmasına da izin veriliyordu.
Han Hanedanı Vazosunu Düşürmek
Ai Weiwie’nin kimi sanatsal çevreler ve antikacılar tarafından çokça eleştirilen bu eserinde birkaç bin dolara satın aldığı ve kültürel mirasın bir parçası olarak kabul edilen iki bin yıllık Han Hanedanı Vazosunu kırdığı süreci fotoğrafladığını görüyoruz. Üç fotoğraftan oluşan bu eserde sanatçının mimiklerinde hiçbir değişme olmaması, günlük hayatın rutin eylemlerinden birisi gibi gösterdiği bu eserde kendisine tepki verenlere tabiri caizse kendi silahlarını kullanarak Mao’nun bir sözüyle cevap veriyor: “Yeni dünyayı ancak eskisini yıkarak inşa edebiliriz.”
Tiananmen Meydanı’nda Perspektif Çalışması
Ai Weiwei’nin başının en çok belaya girdiği eserlerden
birisi de Tiananmen Meydanı’nda Perspektif Çalışması’dır. Bu çalışmanınhikayesi ise şöyle; hepimiz “Meçhul Asi”
fotoğrafını bir kere görmüşüzdür. Fotoğraf 5 Haziran 1989 Tiananmen Meydanı’nda,hükümetin halkı ekonomik olarak iyice baskı altına almasının ardından çoğunluğunu öğrencilerin oluşturduğu halk sivil itaatsizlik haklarını kullanmak için meydana akın etti. Hükümet bu eylemi 300 bin askerle bastırmaya çalışınca pek çok insan bu müdahale sonucu hayatını kaybetti. Binlerce insan tutuklandı ve hapse atıldı.
Tüm bunlar yaşanırken gövde gösterisi yapan tanklara kendini siper eden “MeçhulAsi” ortaya çıktı ve bu ölümsüz kare Widener tarafından fotoğraflandı.
Ai Weiwei de bir başka sivil itaatsizlik örneği olarak bir
turistik fotoğraf edasıyla bu perspektif çalışmasını yaptı. Ancak başının
belaya girmesini öngörmek çok zor olmayacağından dünyanı faklı şehirlerine
gidip sembolik binalar önünde aynı çalışmayı yapmayı da ihmal etmedi.
Düz (Straight)
2008 yılında Çin’in Sichuan Eyaletinde meydana gelen
depremin yıkımı büyük olmuş, yaklaşık 90 bin kişi hayatını kaybetmiş ya da hiç
bulunamamıştı. Yıkımın bir diğer yüzü ise o sırada okulda olan 5 binden fazla
çocuğun yıkılan okul binaları altından kalarak can vermesiydi. Ai Weiwei ise
Londra’da gerçekleşen bu sergisinde depremde yıkılan okul enkazlarından
topladığı çelikleri düz bir hale getirip bu anıt heykeli ortaya çıkardı. Yukarıdan
bakıldığında sismograf cihazındaki Richter ölçeğini anımsatan kırılmalar ortaya
çıkaran eserde binlerce parça ise depremde hayatını kaybedenleri sembolize
ediyor.
Ai bu eser için Çin hükümetini sorumlu tutmak ve aynı
senaryonun tekrarlanmaması için 4 yıl çalışmış ve güçlü bir duruş
sergilemiştir.
Gözetleme Kamerası
Mizahi dili elinden bırakmayan Ai Weiwei, hükümet tarafından
sanatçının evine ve atölyesine yerleştirilen kameralara tepki olarak kendisini
gözleyenleri gözlediği sade mermerden bu heykeli yapar.
Nehir Yengeci (He Xie)
Üç bin adet el yapımı porselen yengeçle meydana getirdiği bu eserde ise kırmızı ve siyah yengeçler kullanarak rejimin hakim renklerine ve tıpkı ayçiçeği çalışmasında olduğu gibi iğneleyici bir toplumsal metafor kullanıyor. Yengeç kullanılmasının sebebi ise Çince “yengeç” ve “ahenk” kelimeleri arasında yapılan bir oyundan kaynaklanıyor. Rejim propagandasında sıkça kullanılan ahenk kavramı ile rejim arasındaki zıtlık yengeç metaforuyla sembolize ediliyor.
Güvenli Geçiş Enstelasyonu
Ai Weiwei mülteciler konusunda pek çok çalışma içerisinde
yer alsa da en çok ses getirenlerden birisi Almanya’nın başkenti Berlin’deki
Konzerthaus Konser Evi’nin sütunlarını Avrupa’ya geçmeye çalışan mültecilerin
kullandığı 14 bin can yeleğiyle kaplaması oldu. Bu sütunların arasında da #SafePassage
(Güvenli geçiş) yazan bir bot koyarak enstalasyonunu tamamladı.