İçinde bulunduğumuz yüzyılda hali hazırda aktif olarak konuşulan 7 binin üzerinde dil bulunuyor. UNESCO her yıl dünya üzerinde konuşulan ve var olan dilleri sıralıyor. Birleşmiş Milletler'e göre dil çeşitliliği pek çok biyolojik hayattan, kültürel hayata kadar pek çok etkenin sürdürülebilirliğini sağlıyor. Bu kapsamda 21. yüzyılın sonuna doğru dünyada var olan 3 bin dil yok olma tehlikesi altında. Peki dünyada hangi diller yok oluyor?
1999 yılında UNESCO Genel Konferansı'nda onaylanmasının ardından 2000 yılından itibaren her 21 Şubat'ta "Uluslararası Dünya Anadil Günü" kutlanıyor.
UNESCO verileri incelendiğinde şu an dünyada 7 bini aşkın konuşulan dil olduğu bildiriliyor. Bu dillerin 6 bin 700'ü ise yerel halkların dillerinden oluşuyor.
Yerel halkların kendi dillerini oluşturan bu büyük çoğunluk "dünya üzerinde en çok tehdit altında olan" diller kategorisini oluşturuyor.
2019'da kutlanmış olan BM Uluslararası Yerli Diller Yılı başlığı altında kabul edilen yasada yer alan maddede UNESCO, devletlere yerli dillerini koruyabilmeleri için fon ve mekanizmalar kurmaları için çağrılarda bulunuyor.
UNESCO için yerli popülasyon, ülke nüfusunun azınlık bir kısmını kapsasa bile bu toplumlar, kültürel ve dilsel çeşitliliğin varlığı açısından büyük bir olgu.
Dilin yok olması demek geri dönülemez bir kozmopolit sistemin başlangıcı ve insanlığın ortak miraslarının yok olması olarak değerlendiriliyor. BM konu hakkında dil çeşitliliğinin yok oluşunu, biyolojik yaşamdan kültürelliğe kadar pek çok şeyi etkiliyor.
UNESCO Dünya Tehlike Altındaki Diller Atlası’na göre, 1950 yılından itibaren bu zamana kimse tarafından konuşulmayan dillere "yok olmuş" dil gözüyle bakılıyor.
Yaşlı kesimin konuştuğu ya da sık konuşulmayan diller 'kritik derecede tehlike' sınıfında kategorilendiriliyor. Yine bahsi geçen nesilce konuşulan fakat yeni nesillere aktarılmayan diller için 'şiddetli derecede tehdit altında' sınıflandırması yapılıyor. Çocukların ana dil olarak konuşmadığı diller 'kesinlikle tehdit altında' olarak nitelendiriliyor. Çocuklar tarafından konuşulsa da her yerde konuşulmayan diller ise 'savunmasız' diller olarak nitelendiriliyor.
Bir dilin "güvenli" kategoriye girebilmesi için tüm nesillerce ve dil üzerinde herhangi bir kısıtlama olmaksızın konuşulabiliyor olması gerekiyor. Bu sınıflandırma bazında dünya üzerinde var olmuş dillerin %4'ü "yok olmuş" olarak değerlendiriliyor.
Dünyada bugün konuşulan dillerin %10'luk bir kısmı "kritik derecede tehlike altında", %9'luk bir kısmı "şiddetli derecede tehlike altında", %11'i "kesinlikle tehdit altında" ve %10'u 1savunmasız" dil olarak nitelendiriliyor.
UNESCO'ya göre bu diller, 21. yüzyılın sonuna kadar yok olma tehlikesi taşıyor.
Kültürün en büyük taşıyıcılarından biri olan dilin yok olması durumu hakkında siz neler düşünüyorsunuz?
