Plasebo etkisini günlük hayatında kullanmayan yoktur. İlaçlara veya tedavilere karşı kullandığımız bu kelimenin hikayesi oldukça ilginç. İşte plasebo etkisi nedir sorusunu bu içeriğimizde yanıtlamaya çalıştık. Hazırsanız plasebo etkisi neymiş öğrenelim!
Depresyondan daha pek çok hastalığa çözüm bulan plasebo etkisi tam olarak nasıl çalışıyor, hiç merak etiniz mi?
Aslında plasebo etkisinin tarihi biraz geçmişe dayanıyor. Bir göz atalım!
İlk olarak 1990'larda Ivan Pavlov klasik koşullanmayı keşfetti ve çoğumuzun bildiği köpekler ile zil seslerinin eşleştiği o deneyleri yapmaya başladı.
Önce köpeklere zil sesini duyuruyor ardında da yemek veriyordu. Sonrasında ise sadece zil sesi çaldığında köpeklerin yemek beklentisi içinde salya akıttığını gördü. Aslında köpekler zil sesi ile yemeği bağdaştırmıştı ve yemek olmasa bile tıpkı yemek varmış gibi salya akıtıyorlardı.
Aslında klasik koşullanmadaki durum haplar ile aramızdaki ilişkide de geçerlidir çünkü biz de deneyimimize bağlı ilişkiler kurarız.
Kişiler baş ağrısı çektiğinde aldıkları ilacın şekli ve boyutuna göre ağrıyı dindireceğini düşünür ve ağrısı diner.
Hapları plasebo ile değiştirdiğimizde yine ağrının azaldığını görürüz.
İşte bu da tam olarak plasebonun etkisidir.
Teselli ilacı veya inaktif tedavi olarak bilinen plaseboların içerisinde nişasta, salin ve şeker gibi etkisiz maddelerden yapılır.
Gerçek ilaç gibi görünen plaseboların herhangi bir tedavi deneyimi ve etkisi bulunmuyor.
Yapılan bir çalışmada katılımcılara 2 gün boyunca krem verildi ve katılımcılar o 2 gün boyunca kremin etkilerini gördü.
Ardından da plasebo kremi verildi fakat gruptaki 2 gruba farklı bilgiler verildi. Birinci gruba kremin çok işe yarayacağını, ağrıları hafifleteceğini söylediler ve grup plasebo kremi kullandıkça ağrılarının hafiflediğini söyledi.
Diğer gruba ise kremin ağrı yapabileceği söylendi ve o grup da kremi kullandıktan sonra ağrı duyduğunu söyledi.
Bu örnekte gördüğümüz gibi doktorun ve uzmanın yönlendirmesi kadar ilacın görünümü de beklentilerimizi değiştirebiliyor.
Sarı, turuncu ve kırmızı gibi parlak renkteki ilaçlar uyarıcı etkili olarak tanınırken mavi, yeşil gibi renkteki ilaçlar daha yatıştırıcı etkili olarak konumlanıyor.
İlacın fiyatı da bilincimizde etkisini değiştirir.
Eğer bir ilacın fiyatı diğerlerine göre daha fazlaysa onun daha fazla etki göstermesini bekleriz.
Plasebo etkisi sadece ilaçlarda değil ameliyatlarda da işe yarıyor.
Örneğin, diz ağrısı olan bir kişinin derisini açıp yeniden dikmek kişinin diz ağrılarının dinmesini sağlıyor. Gerçekten çok şaşırtıcı fakat bu tam olarak klasik koşullanma!
Hastane kokusu, ameliyat olma düşünceleri beyni kandırarak vücudun daha iyi olduğunu düşünmesini sağlıyor.
Gerçekten çok ilginç!
Aslında plasebo etkisi tam olarak şöyle işliyor: Beyin ağrının dindirilmesini beklediği için beyin kendi ağrı kesicisini üretmeye başlıyor.
Beynin karmaşık davranışları ve planlamayı yöneten prefrontal korteks bölgesi ağrı kesicisini üretiyor. Omuriliğe kadar uzanan sinyalleri artırırken vücudumuzda etkiyi artırıyor.
Plasebo etkisi tamamen zihnimizde oluşan bir şey.
Beynin kaygı, ağrı ve ödülü yönetmekten sorumlu bölgeleri tarafından kontrol ediliyor ve ağrımızı, depresyonumuzu engelliyor.
Beyin omuriliğe sinyaller göndererek ağrının yayılmasını ve yeniden beyne ulaşmasını engelliyor.
Yani aslında her şey beynimizin ürettiği psikolojik tepki ile oluşuyor. Gerçekten müthiş!