Bir böceğin beyni, bize böcek zekası hakkında birçok şey söyleyebilir! Hatta belki de insan beyni hakkında bir iki şey de öğrenebiliriz. Neden mi? Bilim insanları böcek ve insan beyni arasında birtakım benzerlikler buldu. Buyurun araştırmalara birlikte göz atalım!
Araştırmacılar Joshua Raji ve Christopher Potter, meyve sinekleri ve sivrisineklerinin ortalama olarak yaklaşık iki yüz bin beyin hücresine sahip olduğunu keşfetti.
Bu hücreler, yüzde 10 ila 15 arası bir oranda nöronal olmayan hücrelerdi.
İnsanlarda yaklaşık seksen altı milyar, farelerde ise yaklaşık on iki milyar nöron olduğu düşünülünce bu sayı pek fazla görünmemekte. Ancak bu küçük canlıları nöron sayıları ile yargılamaya kalkmayın!
Örneğin meyve sinekleri;
Acıyı hissedebilir.
İşleyen bir hafızaya sahiptir,
Gelecekle ilgili tahminlerde bulunur.
Harekete geçmeden önce düşünür.
2023'te uluslararası bir ekip, bir meyve sineği larvasının tüm "konektomunu" (beyin çapında bir sinaptik bağlantı şeması veya bağlantı) haritalandıran bir araştırma yayınladı.
Bu hayvan; küçük olduğu, nispeten karmaşık bir beyne ve zengin bir davranış dağarcığına sahip olduğu için seçildi. Çalışmalar sonucunda meyve sineği larvasının nöronlarının birbirine bağlanma şeklinin oldukça karmaşık olduğu bulundu.
Araştırmacılar, bu konektom* anlayışının meyve sinekleriyle birçok geni paylaşan insan beyinlerinin bağlantısına ışık tutmasına yardımcı olacağını ummakta.
Evrimsel sinirbilim uzmanı olan Frank Hirth ve meslektaşları, yıllardır nöral devrelerin nasıl oluştuğunu, bu nöral devrelerin böceklerde nasıl çalıştığını incelemekte.
'Sinekler, yengeçler, fareler, insanlar; hepsi acıkıyor, uykuya ihtiyaç duyuyor ve sıcak ortam arıyor. Bu nedenle, bu davranışları düzenleyen benzer bir mekanizma olması gerektiğini düşündük. Bu türlerin, beyinlerinin boyut ve görünümlerindeki farklılıklara rağmen benzerliklerin ne kadar derin olduğunu görünce şaşırdık.'
Hirth'in devam eden araştırmaları, böcek ve insan beyninin yapısal olarak çok farklı olmasına rağmen davranışları kontrol eden beyin bölgelerinde yer alan birçok genetik mekanizmanın benzer olduğunu keşfetti.
Bu şaşırtıcı benzerliklerin, yarım milyar yıl önce yaşamış olabilecek ortak bir atadan kaynaklanmış olabileceği düşünülmekte. Meyve sineklerinin beyinleri hakkında öğrendiklerimiz, bir zamanlar böceklerin düşündüğümüzden çok daha fazla bize benzediğini göstermekte.
BONUS:
Böceklerin beyinleri küçük olduğu için bağımsız bir sinir sistemleri vardır. Davranışlarının çoğunu kontrol etmek için vücutlarında çeşitli ganglionlara yani sinir düğümlerine sahiptirler. Böylece bazı böceklerin başları kopsa bile bir süre daha yaşayabilirler çünkü segmental gangliyonlar bağımsız olarak çalışmaya devam eder.