Rus enerji şirketi Gazprom'un, rubleyle ödeme sistemine uymadıkları için Bulgaristan ve Polonya'ya doğal gaz sevkiyatını durdurmasıyla Rusya ile Avrupa arasında yaklaşık 50 yıldır süren doğal gaz ticaretinde uzun vadeli anlaşmaları riske atacak yeni bir döneme girildi.
Rusya'nın geçen yıl 155 milyar metreküp doğal gaz tedarik ettiği Avrupa'daki pazar payı yüzde 40 düzeyinde bulunuyor.
Gazprom, rubleyle ödeme sistemine uymadıkları için Bulgaristan ve Polonya'ya doğal gaz sevkiyatını 27 Nisan itibarıyla tümüyle durdurduğunu açıkladı.
Avrupa Birliği (AB), Gazprom'un sevkiyatı durdurma kararına yönelik sert tepki verirken, Ukrayna savaşı nedeniyle başlayan "Rus gazından kurtulma" sürecinin hızlandırılacağı vurgulandı.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, konuya ilişkin düzenlediği basın toplantısında, Rusya'yı "şantaj" yapmakla suçlarken, "Rusya'dan gelen son agresif hamle, güvenilir ortaklarla çalışmamız ve enerji bağımsızlığımızı inşa etmemiz gerektiğine dair çok net bir hatırlatmadır" yorumunda bulundu.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov ise Rusya'nın şantaj yaptığına yönelik suçlamaları kabul etmediklerini belirterek, "Tüm yeni koşullar müşterilere önceden bildirildi" ifadesini kullandı.
Batılı ülkelerin, Rusya'nın yaklaşık 300 milyar dolar değerindeki uluslararası rezervlerini bloke ettiğini hatırlatan Peskov, "Önemli miktarda rezervimizi bloke ettiler, daha anlaşılır bir şekilde ifade etmek gerekirse çaldılar. Tüm bunlar yeni bir ödeme sistemine geçişi gerektirdi" dedi.
Bir sonraki doğal gaz ödeme tarihi mayıs ortası
Almanya, Avusturya, İtalya ve Macaristan gibi ülkelerden Rusya'nın doğal gaz ticaretinde uygulamaya koyduğu yeni sisteme yönelik "ılımlı" ifadeler basına yansırken, Polonya ve Bulgaristan'ın yanı sıra Hollanda, Baltık ve İskandinav ülkeleri bu yeni sistemi reddediyorlar.
Rus yetkililer, bazı ülkeler için bir sonraki doğal gaz ödeme tarihi için mayıs ortasına işaret ederek, rubleyle ödeme sistemine uyulmaması halinde Polonya ve Bulgaristan'ın ardından yeni ülkelere de sevkiyatın durabileceğini kaydediyor.
Öte yandan, Financial Times gazetesinde yer alan haberde, Almanya'dan Uniper, Avusturya'dan OMV, Macaristan ve Slovakya'nın, Rusya'nın talep ettiği şekilde Gazprombank'ta ruble hesabı açmaya hazırlandıkları öne sürüldü.
Uzun vadeli gaz sözleşmelerinin yasaklanması teklif edilmişti
Avrupa'da başta Almanya olmak üzere bazı ülkelerin Rus gazı alımına orta vadede devam etmesi beklenirken, Gazprom'un iki ülkeye sevkiyatı durdurmasının, Kuzey Akım 2 gibi "mega projelerin" yanı sıra uzun vadeli sözleşmeleri de etkilemesi bekleniyor.
Avrupa ile Gazprom arasında 1970'lerden bu yana devam eden doğal gaz ticaretinde temel oluşturan uzun vadeli sözleşmeler, taraflar arasında genellikle 20 ila 30 yıllık vadelerle ticareti garanti altına alıyordu.
AB tarafından Aralık 2021'de yayımlanan raporda 2049'dan sonrasını kapsayan uzun vadeli doğal gaz sözleşmelerinin yasaklanması teklif edilmişti.
Gazprom'u hukuki süreçler bekliyor
Gazprom ile Avrupalı müşterileri arasında önümüzdeki dönemde sıklıkla gündeme gelmesi beklenen bir diğer konu ise hukuki süreçler olacak.
Polonya'nın kamu enerji şirketi PGNiG, Gazprom'un aldığı kararın sözleşmenin ihlali olduğunu ve hukuki yollara başvuracağını söylemişti.
Bulgaristan'ın da benzer bir adım atması beklenirken, hukuki süreçlerin ardından Gazprom'un daha önce benzer durumlarda yaşandığı gibi Avrupa'daki çeşitli varlıklarına el konulabilir.