E Vitamini faydalı mı?
Son yıllarda bir ‘vitamin ve doğal beslenme ürünleri modası’ var. A, C, E vitaminleri, selenyum gibi antioksidanlar ile çoğu Çin ve Uzakdoğu kaynaklı bitkisel beslenme ürünleri bunların en gözde olanları.
İstatistiklere göre, Amerika’da erişkinlerin %30’ u, 55 yaşın üzerindekilerin ise %50’ si bu her gün bu ürünlerden kullanmaktadır. 2003 yılında vitamin ve doğal beslenme ürünlerinin satışının 18.8 milyar doları bulduğunu söylersek bunun ne kadar büyük bir pazar olduğunu daha fazla anlatmaya gerek kalmayacaktır.
Amerika’daki kadar olmamakla beraber, bizde de bu tür ürünlerin satışı hızla artmaktadır. İnsanlar, açık ve gizli reklamlar ile, yaşlanmayı ve hastalıkları önlediği iddia edilen bu maddeleri kullanmaya teşvik edilmektedirler. Oysa, vitaminler de antioksidanlar da diyetle düşük miktarlarda alındıklarında gerçekten yararlı maddeler olmakla birlikte, öyle çarşıda pazarda satılan sebze ve meyveler gibi gelişigüzel tüketilecek şeyler değildir. Vitamin ve bitkisel ürünlerin bilinçsiz kullanımının fayda yerine ciddi olumsuzluklara ve ölümlere neden olabileceklerinin bilinmesi gerekir.
VİTAMİNLERİN FAZLASI ZARARLI
Vitaminler de aslında birer ilaçtır ve asla gelişigüzel kullanılmamalıdır. Gerçek vitamin eksikliklerinde düşük dozların bir yararının olmadığı ve vücudun ihtiyacından yüksek dozlarda alınan vitaminlerin ise çeşitli yan etkilere neden oldukları eskiden beri bilinir. Mesela, yüksek doz A vitamini karaciğer için toksik olmasından başka kemik ve eklem ağrılarına, saç dökülmesine, iştahsızlığa, deride kuruluk ve kaşıntılara da neden olur. İhtiyaçtan fazla alınan D vitamini de bulantı, kusma, yorgunluk, sinirlilik ve idrar sorunlarına yol açar. C vitaminin fazlası böbrek taşı, sindirim problemleri ve aşırı demir emilimine neden olur.
VİTAMİNLER KANSER RİSKİNİ ARTIYOR
Son yıllarda yapılan araştırmalar, vitaminlerin sanılanın aksine kanser riskini artırabileceklerini de ortaya çıkarmaya başladı. Beta karoten ve E vitamininin sigara içen erkeklerde akciğer kanseri riskini %18 ve kansere bağlı ölüm riskini de %8 oranında artırdığı kanıtlandığından, artık sigara tiryakilerinin bu vitaminleri almaları kesinlikle sakıncalı bulunuyor.
2 Ekim tarihli Lancet isimli tıp dergisinde yayınlanan bir metaanalize göre, 170.000 kişi üzerinde yapılan 14 büyük klinik çalışmada A, C, E vitaminleri ve beta karoten kullananlarda mide-bağırsak kanserlerinden ölümlerin daha fazla olduğu, sadece 14 çalışmanın 4’ünde selenyumun kanser riskini azaltabileceği saptandı.
Bu verilere göre, düzenli olarak vitamin hapı kullanan her 1 milyon kişiden 9.000’inin bu nedenle vaktinden önce yaşamlarını yitireceği hesaplanıyor.
E VİTAMİNİ GERÇEKTEN MUCİZELER Mİ YARATIYOR
E vitamini, gelişmiş ülkelerde, daha uzun ve sağlıklı yaşamak isteyen milyonlarca insanın gözdesi olan bir vitamindir. İstatistiklere göre, Amerika’da erişkinlerin %25’ i düzenli olarak E vitamini kullanmaktadır ve bunların 2/3’ü yüksek dozda, yani günde 400 Ünite’den fazla vitamin almaktadır.
E vitamini aslında bir antioksidandır ve vücudumuzun sağlıklı olabilmesi için düşük miktarlarda alınması gerekir. Vücudumuzun günlük E vitamini ihtiyacı 3-4 mg’dır.
E vitamini ve antioksidanlar, vücudumuzda oluşan ve hücrelere zarar veren serbest radikaller ismi verilen maddeleri ortadan kaldırarak kalp ve damar hastalıklarına, kansere karşı koruyucu etki gösterirler.
E VİTAMİNİ ÖLDÜRÜCÜ OLABİLİR
Johns Hopkins Üniversitesi tarafından yapılan ve yeni yayınlanan bir araştırma, E vitamininin maksimum dozunun yarısını alanlarda bile ölüm riskinin artmış olduğu sonucunu verdi. Buna göre, bir yıldan uzun süre her gün 400 Ünite (=270 mg) ya da üzerinde E vitamini alanlarda ölüm riski bu vitamini hiç kullanmayanlara göre %10 oranında yüksek bulundu. Alınan E vitamini miktarı arttıkça ölüm riski de buna paralel olarak artıyordu.
Amerika’ lıların %25’ inin düzenli olarak yüksek doz E vitamini kullandıkları hesaba katıldığında, riskteki küçük bir artışın bile ne kadar çok insanı etkileyebileceği daha iyi anlaşılır.
BUNLARA DİKKAT !
Yaşlanmayı geciktirdiği iddia edilen vitamin ve diğer elementler, doğal olarak alınan sebze ve meyvedekilerin yerini asla tutamaz. Vitaminlerin en önemli kaynağı sebze, meyve, yumurta, süt, peynir, karaciğer… gibi doğal besinlerdir.
Vitaminler ve doğal beslenme ürünleri ancak doktor önerisiyle, belirli dozlarda ve belirli sürelerde kullanılmalıdır. Yüksek doz vitaminlerden kaçınılmalıdır.
Neredeyse her türlü sebze ve meyvenin en çok yetiştiği bir ülkede yaşadığınızı unutmayın, eczanelere değil, pazara, manava koşun.
Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi