Aynı anda birçok işi yapmanın dikkat eksikliğine ve verimsizliğe yol açtığı kanısı ne kadar doğru?
Claudia Hammond / BBC Future
Ofiste çalışan çoğu insanın başına gelmiştir: Bilgisayarınızda çok sayıda internet sitesi ve dosyanın yanı sıra e-postanız, sosyal medya hesaplarınız açıktır. Aynı anda birçok işi yapmaya çalışıyorsunuzdur. Saatlerce bilgisayarınızın başında oturmanıza rağmen sanki pek bir iş tamamlamıyorsunuz duygusuna kapılırsınız.
Aynı anda birçok işi yapmaya çalışmak sadece işyerine özgü bir durum da değildir. 2014'te yapılan bir araştırmada, yetişkinlerin yüzde 99'u her hafta belli bir dönem aynı anda iki aracı birden kullandığı görüldü. Bu ortalama olarak her gün iki saat üç dakika boyunca devam ediyor. En yaygın kombinasyon ise televizyon açıkken telefonda konuşma şeklinde görülüyor.
Aklı kalmak
Aynı anda birkaç işi yaparken zamandan tasarruf ettiğimizi düşünürüz; ama yine de bir işi bitirip diğerine başlamanın daha verimli olacağı fikri de çıkmaz kafamızdan.
DERGİ - Beynin hayallere dalması neden yararlı?
Oysa yıllar boyunca yapılan araştırmalar incelendiğinde, verimliliğin kişiden kişiye değiştiği, bazıları işlerini tek tek yapmaktan yana iken, bazı insanların da aynı anda birçok işi yaparken daha verimli çalıştığı görülür.
Aynı anda birçok işi yapmak aslında bu işleri eşzamanlı olarak tamamlamaktan ziyade, aynı zaman dilimi içinde biraz o işten, biraz bu işten yapmaktır.
Buradaki sorun dikkat kalıntısı olarak adlandırılan şeydir. Dikkatinizi bir işten diğerine yöneltirken aklınız aslında bir miktar hala önceki iş üzerinde yoğunlaşmıştır. Her farklı işe geçerken, daha önce ne yapmakta olduğunuzu kendinize hatırlatmanız gerekecek, üstelik aklınızın bir yanı önceki işte kalacaktır. Bu, algı yükünüzün artmasına neden olabilir.
Bazen birden fazla işe yoğunlaştığınızda her şeye yetecek kadar idrak kaynağı olmaz. Dikkat, işleyen hafıza ve yürütme fonksiyonu gerekir ve işler zorlaştıkça kaynak sınırını aşma ihtimali de artar. Bu durumda performansınız düşük olacaktır.
Zaman baskısı
Araştırmalar insanların aynı anda iki işi yapmaya çalışırken daha yavaş ve daha az hatasız olduğunu gösteriyor. Fakat bu, işlerin teker teker yapılması halinde daha başarılı olunduğu anlamına gelmiyor. Yapılan deneylerde, bir önceki iş üzerinde dikkat kalıntısının zaman baskısı olduğunda ortadan kalktığı görüldü.
DERGİ - Beyni yaşlanmaktan korumanın altı yolu
İşin bitirilmesi gereken kesin bir saat olduğunda insanların seçeneklerini sınırladığı ve algısal olarak daha az karmaşık kararlar aldığı fark edildi. Bu, önceki iş üzerinde dikkat kalıntısını ortadan kaldırıyor ve tümüyle yapılan iş üzerinde yoğunlaşmayı sağlıyordu.
Yapılan işler birbirine benzer olduğunda aynı anda birçok iş yapmak daha da zorlaşıyor. Yani örneğin telefonda konuşurken aynı anda e-posta yazmak, anlamlı cümleler kurmak için benzer düşünme işlemlerini gerektirdiği için zor iken, piyano çalarken konuşmak o kadar da zor değildir.
Yapılan işlerin birbirinden oldukça farklı olması halinde, aynı anda birçok iş yapmak performansı artırabilir.
Bazı insanlar ise aynı anda birçok işi performanslarında hiçbir sorun olmadan yapabiliyor. Ancak bunların oranı sadece yüzde 2. Bu insanlar hiç çaba harcamadan ve performanslarını hiç düşürmeden aynı anda birçok işe konsantre olabiliyor.
Aynı anda birçok işi yapmaya çalışmak algı yükünü artırsa bile çoğumuz yine de bu şekilde çalışmaktan kendimizi alamıyoruz. Bu yöntem verimli olmasa da sanki böyle yaptığımızda daha az çaba harcıyoruz hissine kapılıyoruz. Böylece çalışırken sürekli bir işe konsantre olmak yerine onu daha eğlenceli kılmış oluyoruz.
Kısacası, aynı anda birçok işi yapmanın sakıncaları olsa da her zaman kötü olduğu söylenemez. Kendimizi daha rahat hissetmemize yarıyor ve zihinsel yaratacılık gerektiren işlerde daha geniş düşünmemizi sağlıyorsa yararı vardır.
Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future sayfasında okuyabilirsiniz.
Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.