G­ü­n­e­ş­,­ ­G­ü­ç­l­ü­ ­X­1­.­0­ ­S­ı­n­ı­f­ı­ ­G­ü­n­e­ş­ ­P­a­t­l­a­m­a­s­ı­n­ı­ ­S­e­r­b­e­s­t­ ­B­ı­r­a­k­ı­y­o­r­

NASA’nın Güneş Dinamikleri Gözlemevi, 20 Haziran 2023’te sol alt kısımdaki parlak flaşta görüldüğü gibi bir güneş patlamasının bu görüntüsünü yakaladı. sarı renkle boyanmıştır. Kredi bilgileri: NASA/SDO

Güneş Patlamaları Nasıl Ölçülür?

Güneş patlamaları, Dünya’nın çevresindeki x-ışını yoğunlukları açısından ölçülür. Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) güneş patlamalarını üç kategoride sınıflandırır:

1. X sınıfı işaret fişekleri: Bunlar büyüktür; gezegen çapında radyo kesintilerini ve uzun süreli radyasyon fırtınalarını tetikleyebilecek önemli olaylardır.
2. M sınıfı fişekler: Bunlar orta büyüklüktedir; Dünya’nın kutup bölgelerini etkileyen kısa radyo kesintilerine neden olabilirler. Küçük radyasyon fırtınaları bazen M sınıfı bir parlamayı takip eder.
3. C-sınıfı işaret fişekleri: Bunlar küçüktür ve burada Dünya’da çok az fark edilebilir etkisi vardır.

Her sınıfın yoğunluğu bir öncekinden on kat artar, bu nedenle X, M’nin on katı ve C’nin 100 katıdır.

Güneş Patlamalarının Dünya Üzerindeki Etkileri

Güneş patlamalarının Dünya üzerinde çok çeşitli etkileri olabilir. Burda biraz var:

1. Telsiz İletişim Kesintisi: Güneş patlamaları Dünya’nın atmosferiyle etkileşime girdiğinde, Dünya’nın manyetik alanında radyo dalgalarını etkileyebilecek bozulmalara neden olabilir ve Küresel Konumlama Sistemi sinyaller, elektrik kesintilerine ve navigasyon sorunlarına neden olur.
2. Jeomanyetik Fırtınalar ve Aurora: Güneş patlamasına bir koronal kütle fırlatması (CME), büyük bir güneş rüzgarı patlaması ve uzaya salınan manyetik alanlar eşlik ederse, jeomanyetik fırtınalara yol açabilir. Bu fırtınalar elektrik şebekelerinde elektrik akımlarına neden olarak potansiyel olarak elektrik kesintilerine neden olabilir. Ancak çarpıcı kutup ışıkları (Kuzey ve Güney Işıkları) da yaratabilirler.
3. Radyasyon Riski: Güneş patlamaları, uzaydaki astronotlar veya yüksek irtifa uçuşlarındaki yolcular için risk oluşturabilecek yüksek düzeyde radyasyon üretir. Ayrıca uydular ve uzay araçlarındaki elektronik sistemler için de bir endişe kaynağıdırlar.
4. Uydular Üzerindeki Etkisi: Bir güneş patlamasından kaynaklanan yüksek enerjili parçacıklar uydulara zarar vererek arızalara veya veri kaybına neden olabilir.

Dünya’nın manyetik alanının ve atmosferinin, yeryüzündeki insanları güneş patlamalarının zararlı etkilerinden koruduğuna dikkat etmek önemlidir; endişenin çoğu uzay kaynaklı teknoloji ve astronotlar içindir. Bununla birlikte, özellikle güçlü bir güneş patlaması durumunda, sonuçlar daha şiddetli olabilir. Bu nedenle uzay hava durumu izleme kuruluşları güneş aktivitesini yakından izliyor.

Sanatçının Güneş Dinamikleri Gözlemevi (SDO) konsepti. Kredi: NASA/Goddard Uzay Uçuş Merkezi Kavramsal Görüntü Laboratuvarı

NASA’nın Güneş Dinamikleri Gözlemevi

NASA’nın Şubat 2010’da başlatılan Güneş Dinamikleri Gözlemevi (SDO), Güneş’i incelemeye adanmış bir görevdir. Güneş atmosferini küçük uzay ve zaman ölçeklerinde ve aynı anda birçok dalga boyunda inceleyerek Güneş’in Dünya ve Dünya’ya yakın uzay üzerindeki etkisini anlamamıza yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

SDO’nun birincil hedefleri şunlardır:

1. Solar İç Dinamikler: Güneşin içini ve Güneş’in manyetik alanının nasıl üretildiğini ve yapılandırıldığını anlamak. Güneşin içini haritalamak için güneşteki salınımları inceleyen heliosismolojiyi kullanır.
2. Manyetik alan: Güneş’in manyetik alanının heliosfere (Güneş’in etrafındaki boşluk) ve coğrafi uzaya güneş rüzgarı, enerjik parçacıklar ve güneş ışınımındaki değişimler şeklinde nasıl salındığını anlamak.
3. Güneş Enerjisi Yayını: Manyetik enerjinin güneş rüzgarının kinetik enerjisine, ışık ve ısının radyan enerjisine ve güneş patlamaları ve kütle patlamalarında manyetik enerjiye nasıl dönüştürüldüğünü inceleyerek yaşamı ve toplumu etkileyen güneş değişkenliğinin kaynaklarını anlamak.

SDO bir dizi araç içerir:

1. Heliosismik ve Manyetik Görüntüleyici (HMI): Güneş yüzeyindeki veya fotosferdeki salınımları ve manyetik alanları inceler.
2. Atmosferik Görüntüleme Tertibatı (AIA): Yüzeydeki değişiklikleri iç değişikliklere bağlamak için güneş atmosferini çoklu dalga boylarında görüntüler. Verileri, her 10 saniyede bir 10 dalga boyunda Güneş’in görüntülerini içerir.
3. Aşırı Ultraviyole Değişkenlik Deneyi (EVE): Dünyanın atmosferini ve iklimini etkileyen önemli bir enerji kaynağı olan Güneş’in ultraviyole parlaklığını ölçer.

SDO, NASA’nın Güneş’in ve Dünya’nın uzay ortamının yaşamı ve toplumu etkileyen yönlerini anlamayı amaçlayan Living With a Star (LWS) Programındaki görevlerden biridir. Neredeyse gerçek zamanlı olarak sürekli olarak Dünya’ya akan SDO verileri, Güneş ve onun gezegenimiz üzerindeki etkileri hakkındaki anlayışımızı değiştirdi.