M­i­l­y­a­r­ ­ı­ş­ı­k­y­ı­l­ı­ ­g­e­n­i­ş­l­i­ğ­i­n­d­e­ ­‘­g­a­l­a­k­s­i­ ­b­a­l­o­n­c­u­ğ­u­’­ ­k­e­ş­f­e­d­i­l­d­i­

Gökbilimciler, galaktik arka bahçemizde Büyük Patlama’dan hemen sonra fosilleşmiş bir kalıntı olduğu düşünülen, neredeyse hayal edilemeyecek kadar büyük bir kozmik yapı olan ilk “galaksi balonunu” keşfettiler.

Baloncuk bir milyar ışıkyıllık bir alanı kaplıyor ve bu da onu Samanyolu galaksisinden 10.000 kat daha geniş yapıyor.

Ancak çıplak gözle görülemeyen bu dev baloncuk, gökbilimcilerin yakın evren adını verdiği galaksimizde, bizim galaksimize nispeten 820 milyon ışıkyılı uzaklıkta bulunuyor.

Fransa Atom Enerjisi Komisyonu’ndan astrofizikçi Daniel Pomarede, AFP’ye verdiği demeçte, balonun “kalbi olan küresel bir kabuk” olarak düşünülebileceğini söyledi.

Bu kalbin içinde, bazen “Büyük Hiçlik” olarak adlandırılan geniş bir boşlukla çevrelenen Bootes gökada üstkümesi bulunur.

Kabuk, Sloan Çin Seddi olarak bilinen devasa yapı da dahil olmak üzere bilim tarafından zaten bilinen birkaç başka gökada üstkümesini de içeriyor.

Pomarede, ortak yazarı olduğu ve dergisinde yayınlanan araştırmada anlatılan balonun keşfini söyledi. Astrofizik Dergisi bu hafta “çok uzun bir bilimsel sürecin parçasıydı”.

Bu, ilk kez 1970 yılında ABD’li kozmolog ve geleceğin fizik Nobel’i sahibi Jim Peebles tarafından açıklanan bir olguyu doğruluyor.

O zamanlar sıcak plazmadan oluşan ilkel evrende, yerçekimi ve radyasyonun çalkalanmasının, baryon akustik salınımları (BAO’lar) adı verilen ses dalgalarını yarattığını teorileştirdi.

Ses dalgaları plazmada dalgalanırken kabarcıklar yarattı.

Büyük Patlama’dan yaklaşık 380.000 yıl sonra evren soğuduğunda süreç durdu ve kabarcıkların şekli dondu.

Büyük Patlama sonrasındaki diğer fosilleşmiş kalıntılara benzer şekilde, evren genişledikçe kabarcıklar da büyüdü.

Gökbilimciler daha önce 2005 yılında yakın galaksilerden gelen verilere bakarken BAO sinyallerini tespit etmişti.

Ancak araştırmacılara göre yeni keşfedilen kabarcık, bilinen ilk tek baryon akustik salınımıdır.

‘Beklenmedik’

Gökbilimciler, adını Hawaii’deki bir yaratılış ilahisinden alarak baloncuklarına Ho’oleilana (“uyanış mırıltıları gönderdi”) adını verdiler.

İsim, çalışmanın baş yazarı, Hawaii Üniversitesi’nden gökbilimci Brent Tully’den geldi.

Kabarcık, Tully’nin yeni galaksi kataloglarını araştırdığı çalışmanın bir parçası olarak tesadüfen keşfedildi.

Pomarede, “Beklenmeyen bir şeydi” dedi.

Tully yaptığı açıklamada, balonun “o kadar büyük olduğunu ve analiz ettiğimiz gökyüzü sektörünün kenarlarına yayıldığını” söyledi.

Pomarede, ikilinin, “sağlanan verilere en iyi karşılık gelen küresel yapıyı matematiksel olarak belirleyen” Avustralyalı kozmolog ve BAO uzmanı Cullan Howlett’in yardımına başvurduğunu söyledi.

Bu, üçlünün Ho’oleilana’nın üç boyutlu şeklini ve içindeki gökada takımadalarının konumunu görselleştirmesine olanak sağladı.

Bu ilk olabilir ama yakında evrende daha fazla baloncuk fark edilebilir.

Temmuz ayında fırlatılan Avrupa’nın Öklid uzay teleskobu, evrenin geniş bir görüntüsünü alarak, potansiyel olarak daha fazla baloncuk yakalamasına olanak tanıyor.

Pomarede, Güney Afrika ve Avustralya’da inşa edilmekte olan Kilometre Kare Dizisi adı verilen devasa radyo teleskoplarının, Güney Yarımküre açısından galaksilerin yeni bir görüntüsünü de sunabileceğini söyledi.