S­ü­p­e­r­n­o­v­a­ ­k­a­l­ı­n­t­ı­s­ı­ ­S­N­R­ ­0­5­0­9­-­6­7­.­5­,­ ­C­h­a­n­d­r­a­ ­i­l­e­ ­a­r­a­ş­t­ı­r­ı­l­d­ı­

NASA’nın Chandra X-ışını gözlemevini kullanan gökbilimciler, SNR 0509-67.5 olarak bilinen bir süpernova kalıntısının X-ışını uygun hareket çalışmasını gerçekleştirdiler. 5 Ekim’de arXiv.org’da yayınlanan araştırmanın sonuçları, bu yapının genişletilmesiyle ilgili önemli bilgiler veriyor.

Süpernova kalıntıları (SNR’ler), bir süpernova patlamasından kaynaklanan dağınık, genişleyen yapılardır. Patlamadan yayılan malzemeyi ve patlayan yıldızdan gelen şok dalgasının geçişiyle süpürülen diğer yıldızlararası malzemeleri içerirler.

Süpernova kalıntıları çalışmaları, gökbilimciler için önemlidir, çünkü bunlar gökadaların evriminde, süpernova patlamasında oluşan ağır elementleri dağıtmada ve yıldızlararası ortamı ısıtmak için gereken enerjiyi sağlamada kilit bir rol oynarlar. SNR’lerin ayrıca galaktik kozmik ışınların hızlanmasından sorumlu olduğuna inanılıyor.

SNR 0509-67.5, Einstein gözlemevi kullanılarak yapılan bir X-ışını araştırmasının parçası olarak keşfedilen Büyük Macellan Bulutu’ndaki (LMC) bir Tip Ia süpernova kalıntısıdır. Bu SNR’nin önceki gözlemleri, yaklaşık 310 yıllık bir yaşı olduğunu ve ortalama 7.500 km/s’lik bir ortalama hız ile düşük yoğunluklu bir ortama doğru genişlediğini bulmuştur.

Maryland Üniversitesi’nden Benson T. Guest tarafından yönetilen bir gökbilimciler ekibi, SNR 0509-67.5’in genişleme sürecini daha da araştırdı. Bu amaçla, 2020 yılında Chandra ile toplanan bu SNR ile ilgili en son uygun hareket verilerini analiz ettiler.

Araştırmacılar, “11 Nisan ile 21 Kasım 2020 arasında, toplam 414 ks ve uzunlukları 25-40 ks arasında değişen 14 ayrı segmente yayılmış yeni bir Chandra gözlemleri dönemi (PI: B. Williams) elde edildi” dedi.

Her şeyden önce, Guest’in ekibi SNR 0509-67.5’in çapını, tamamı kalıntının geometrik merkezinden geçen ve 30 derecelik dönüşlerle aralıklı olan altı bölge boyunca radyal profiller kullanarak ölçtü. Yeni ölçümler daha sonra 2000 ve 2007’de elde edilen önceki Chandra verileriyle karşılaştırıldı.

SNR 0509-67.5’in çapında altı yönde ölçülen değişim, 6.120 km/s’nin biraz üzerinde bir ortalama genişleme hızı verdi. Bu, araştırmacılara göre, yaklaşık 600 yıllık yavaşlamayan bir yaşa karşılık geliyor ve bu da kalıntının gerçek yaşını daha da düşük yapıyor.

“Hesapladığımız ortalama hız, gerçek yaş biraz daha düşük olan 600 yıllık yavaşlamayan bir serbest genişleme yaşına karşılık geliyor. Ölçtüğümüz hız, daha sonra bir yaş hesaplamak için hidrodinamik simülasyonlar kullanan Hovey ve diğerlerinin (2015) sonuçlarıyla tutarlı. 310 yıl” dedi gökbilimciler.

Araştırmacılar, yöntemlerinin SNR 0509-67.5’in bir alanının diğerinden daha hızlı genişleyip genişlemediğini belirlemelerine izin vermediğini ekledi. Bunu doğrulamak için, örneğin optik bantlarda Hubble Uzay Teleskobu’nu (HST) ve X-ışını dalga boylarında Chandra’yı kullanarak, bu kalıntının daha fazla gözlemi gereklidir.