Türkiye’den çalınan dört tarihi eser Avrupa’da satışa çıktı. Sotheby’s’in düzenlediği müzayedede 16. yüzyıldan kalma İznik Çinisi, 17. yüzyıla ait Osmanlı Türkçesi bir silsilename, 16. yüzyıldan bir hançer ve 350 yıl boyunca korunduğu Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nden çalınan Şehname’den bir sayfa yer aldı. Şehname’nin eşsiz bir minyatürle süslenen sayfası 118 milyona gitti.
Türkiye’den çalınan dört tarihi eser daha İngiltere merkezli Sotheby’s Müzayede Evi tarafından açık artırmaya çıkarıldı. Müzayede evinin 26 Nisan’da düzenlediği ‘Güzel Halılar ve Kilimler Dahil İslam Dünyası ve Hindistan Sanatları’ müzayedesinde (Arts of the Islamic World and India, including Fine Rugs and Carpets) 16. yüzyıldan kalma İznik Çinisi, Osmanlı Türkçesi ile yazılan 17. yüzyıla ait bir silsilename, 16. yüzyıla ait bir hançer ve 350 yıl boyunca korunduğu Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nden çalınan Şehname’den koparılan minyatürler gibi paha biçilemeyen eserlerimiz satışa çıktı. Müzayedede ayrıca Osmanlı dönemi çömlek vazolar, kaseler, işlemeli sancak gibi eserler de yer aldı.
Müzayede satışa sunulan 16. yüzyıl İznik Çinisi’nin eser kataloğunda çininin Diyarbakır Sahabeler Türbesi’ndekilerin benzeri olduğu ileri sürüldü. 10 bin sterlinden satışa sunulan çini hakkında Türkiye’deki çalışmalar da kaynak gösterilerek şu bilgiler verildi: “Diyarbakır Hazreti Süleyman Camii’ndeki türbe odasının duvarlarında da buna benzer başka çiniler bulunmaktadır. (e-kitap), 2014, s.75-76 (https://docplayer.biz.tr/43930164-Diyarbakir-hz-suleyman-camii-prof-dr-yusuf-kenan-haspolat.html )). Benzer bir çini Antaki Koleksiyonu’nda (Y. Petsopoulos, Tulips, Arabesques and Turbans: dekoratif sanatlar, Osmanlı İmparatorluğu’ndan yayınlandı , Londra, 1982), karşılaştırılabilir bir parça Sidney Uygulamalı Sanatlar ve Bilimler Müzesi’nde (env) bulunmaktadır. .no.89-1440) ve dört benzer çiniden oluşan bir pano Kahire’deki İslam Eserleri Müzesi’nde bulunmaktadır (yayınlanan G. Degeorge ve diğerleri , İslami Çini Sanatı , 2002, s.211)” Öte yandan dünkü müzayede sonuçlarında bu çininin henüz satın alınmadığı görüldü. Müzayedede ayrıca Şehzade Mehmet Türbesi’nde örnekleri bulunan ve bir örneği de Louvre Müzesi’nde yer alan bir İznik çinisi de 8 bin sterlinden açık artırmaya koyuldu.
Londrada satışa sunulan 16. yüzyıldan kalma gümüş yaldızlı, bıçak kısmı altın kakmalı olan hançer ise 200 bin sterlinle açık artırmaya sunuldu. 250 bin sterline alıcı bulunan hançerin katalog künyesinde “Bu hançer, Osmanlı sanatının altın çağını temsil ediyor ve on altıncı yüzyılın ilk yarısında İran esintili Osmanlı sanatının zirvesinde yaratılan seçkin muhteşem silah grubu içinde erken, benzersiz bir örnek” ifadeleri yer aldı.
Müzayedede ayrıca Osmanlı Türkçesi ile yazılan bir silsilename de satışa çıkartıldı. Osmanlı döneminde nam salmış hükümdarlar ile dini liderlerin ve bu kişilerin soy ağacını listeleyen tarihi eser 17. yüzyıla tarihlendilirdi. Kağıt üzerine Osmanlı Türkçesi el yazması olan, siyah, yeşil ve kırmızı mürekkeple nesih yazılmış, tezhip süslemeleri ile dikkati çeken ve kahverengi deri çantada yer alan yaklaşık 12 metrelik silsile 25 bin sterlinden açık arttırmaya sunulsa da alıcı bulamadı. Türkiye’nin öz varlığı tarihi eserlerin yurt dışı müzayedelerinde açık artırmalarda haraç mezat satılması bir kez daha can yakarken, bu eserlerin kataloğunda iddia edilen bilgiler araştırmacıların incelemesine muhtaç.
Öte yandan Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı olan ve 1980’lerden beri 22 binden fazla eseri Türkiye’ye geri getiren kültür varlığı kaçakçılığıyla mücadele ekiplerinin satışa sunulan bu eserler hakkında herhangi bir çalışması olup olmadığı bilinmiyor.
xx
Şah İsmail tarafından 1520’lerde yazdırılan Şah Tahmasp tarafından 1568’de Sultan 3. Selime Hediye edilen, İran Edebiyatının başyapıtı Firdevsi’nin Şehnamesi’nden sayfalar da müzayedede. 350 yıl boyunca Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nde korunan eserden koparılan yapraklar da müzeyedede satıştı. 1903 yılında Baron Edmond de Rothschild’in satın aldığı ortaya çıkan eser, baronun ölümü ile oğluna geçmiş, o da eseri 1950’de “Rosenberg & Stiebel” (New York) şirketine satmıştı. 1959’da şirketten eseri satın alan Arthur Houghton ise sayfalarını tek tek yırtarak, dünyanın çeşitli müzelerine ve koleksiyonlarına dağıtmıştı.
Eserin bir sayfası 2011’de yine Sotheby’s tarafından müzayedede 12 milyon dolara satılmıştı. Müzayedede şu an 4-6 milyon İngiliz sterlini aralığında açık artırmaya çıkan eserin mülk sahibi yine Houghton görülüyor. Eser müzayedede 4 milyon 875 bin 800 İngiliz sterlinine (yaklaşık 118 milyon 70 bin lira) alıcı buldu.