Günlük hayatımızda sıkça kullandığımız ancak çoğunlukla anlamını ve kökenini bilmediğimiz kelimeler arasında "cümle" öne çıkıyor. Edebiyat meraklıları ve günlük yaşantımızda karşılaştığımız yeni kelimelerle ilgili daha fazla bilgi edinmek isteyenler için Türk Dil Kurumu (TDK), "cümle" kelimesinin anlamını ve özelliklerini açıklıyor.
Cümle nedir? TDK'ya göre, cümle; düşünceleri, duyguları, haberleri, istekleri, durumları, olayları ve yaşanmışlıkları ifade eden, kendi içerisinde yargı ve anlam taşıyan sözcük ya da söz dizisidir. Cümlelerin en temel özelliği, bir yüklem taşıması ve bu yüklemin içerisinde yargıyı bildirmesidir.
Cümleler, yüklemlerine, anlamlarına, yüklemlerin türlerine ve yapılarına göre çeşitlendirilir. Her cümle, bir yargı taşıyan, yani bir yüklemi barındıran bir söz dizisidir ve temelde yargı bildirir.
Cümlenin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
Dil bilgisi kurallarına uygun kavramlar içermeli.
Yüklem ve özne barındırmalı.
Nesne, tümleç ve yüklemin birbirleriyle ilişkili ve bağlı olması gerekiyor.
Sıfat ve isim tamlamaları kullanılırken dil bilgisi kurallarına dikkat edilmeli.
Özne ve yüklemin uyumu, cümlenin akışkanlığını sağlar.
Duygular ve anlatılmak istenenler açıkça ifade edilmeli.
Gerekli ögelerin tamamı olmalı, eksiklik anlam bozukluğuna yol açar.
Anlatım kısa ve yalın olmalı.
Süslü anlatımdan kaçınılmalıdır.
Doğru bir cümle kurmak için en önemli unsur yüklemdir. Yargıyı bildiren bir fiil ya da ek fiille çekimlenmiş bir isim, doğru cümle oluşturmanın temelidir. Yüklem, ihtiyaca göre diğer unsurlar ile desteklenir ve böylece cümle istenilen uzunlukta kurulabilir.