Tüketicilerin cazip fiyatlı ürün kampanyalarından mahrum kalmasına yol açan elektronik ticaret kanunu, 'Etkili rekabet ortamını sağlama ve küçük e ticaret şirketlerini korumak konusunda yetersiz mi kalıyor?' sorusuna son noktayı AYMK koyacak. Çıkarıldığı günden bu tarafa, dünya ticaret anlayışına aykırı kurgusu ile tartışılmasıyla gündeme gelen kanuna gelecek karar için gözler AYM'den gelecek kararı bekliyor.
Geçtiğimiz yıl Ak Parti ve CHP ittifakı ile meclisten geçirilen ve internet ortamındaki ticareti sil baştan değiştiren yeni E-Ticaret Kanunu, bazı maddeleri sebebiyle tartışmalara yol açmıştı. Danıştay'a taşınan olay Danıştay 10. dairesi hem kanun hem de yönetmelik hakkında devam eden dava ilgili son olarak yürütmeyi durdurma kararı vermişti.
Resmi Gazete’de yayımlanan 7416 sayılı kanun ve 6563 sayılı E-Ticaret Kanununda etkin rekabet ortamını sağlama ve küçük şirketleri korunması maksadıyla yapılan esaslı değişikliklerin yer aldığı kanun, Ak Parti ve CHP’nin ittifakı ile meclisten geçti. Ancak bir grup milletvekilince kanunun bazı maddelerinin Anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) itiraz edildi. Sonrasında kanunun tatbiki için çıkarılan yönetmelik hakkında da Danıştay’a dava açıldı. Böylece hem kanun, hem de yönetmelik, hemen mahkemelik oldu.
Ticaret Bakanlığı, Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararına itiraz ederek, dosya'nın Danıştay’ın üst kurulu olan İdari Dava Daireleri Kurulu’na (İDDK) taşınmasını sağladı. İDDK’nın Ticaret Bakanlığı’nın yeni yönetiminin, çarpık kanuna yapılan itiraz hakkında nasıl bir değerlendirme yapacağı da merakla beklenen konular arasında yer alıyor. Anayasa Mahkemesi, kanunun birtakım maddelerinin iptali talebiyle açılan davada Ticaret Bakanlığı ve sektör uzmanlarının sözlü görüşüne müracaat etti.
Geçtiğimiz hafta yapılan görüşmede Ticaret Bakanı Ömer Bolat ve sektör uzmanları bir araya gelerek görüş alışverişinde bulundular. Sözlü görüşleri dinleyen ve dosyayı inceleyen AYM, 13 Temmuz Perşembe günü kanunun iptal talebini esastan görüşerek karara bağlayacak. Yargı süreçleri devam ederken kanunun olduğu gibi kalmasını isteyen küçük firmalar, kamuoyuna farklı bilgilendirme çalışmaları sürdürdü.
Kanunun, iktisadi teknik bakımından Avrupa normlarına oturtulması beklenmekte. Yeni kanunun, sektörde faaliyet gösteren e-ticaret şirketlerine uygulandığında, vatandaş lehine ortaya çıkacak neticelerin iyi değerlendirilmesi gerekiyor. Orta ölçekli şirketlerin büyümesini teşvik edecek bir yaklaşım sergilenmesi gereken kararın, büyüdükçe cezalandıran bir uygulamanın kaldırılması evrensel kurallar gereği sağlanmalı. İşte konuyla ilgili akademisyen hukukçuların yüksek mahkemeye ilettikleri görüşlerde şunlar yer aldı:
"8. Madde (Ek Madde 2) ile yasaklar ve yükümlülükler getirilmesi, 10. Madde (Ek Madde 4) ile de e-ticaret lisans ücreti öngörülmesi nedeniyle, bu iki maddenin Kanunun ana omurgasını oluşturduğu söyleniyor.
Sektörün en büyük altı şirketinin sırasıyla Trendyol, Hepsiburada, Yemek Sepeti, Getir, Amazon, N11 olduğu dikkate alınarak, net işlem hacimleri üzerinden kanunun uygulanması halinde, ortaya şöyle bir perspektif çıkabileceği kaydediliyor; Yaklaşık olarak 2022 yılında Trendyol isimli pazaryerinin net işlem hacminin yaklaşık 112 milyar TL olduğu, Hepsiburada’nın yaklaşık 40 milyar TL, Yemek Sepeti’nin 16,75 Milyar TL, Getir’in 14,75 Milyar TL, Amazon’un 8,5 Milyar TL, N11’in ise 7,5 Milyar TL şeklinde gerçekleştiği varsayılıyor. Sektördeki sürelerine, net işlem hacmi kavramı üzerinden bu iki madde özelinde net işlem hacimlerine göre 6 büyük şirketin durumunu analiz edildiğinde,
8. Madde (Ek Madde 2) uygulandığında;
Trendyol, belirlenen eşiğin altında kalan net işlem hacminin yüzde 2’si ve belirlenen eşiğin üzerinde kalan net işlem hacminin binde 3’ü oranında reklam harcaması yapabilecek iken, Hepsiburada, Yemek Sepeti, Getir, Amazon ve N11 ise sınırsız reklam harcaması yapabilecek. Lider olan sektördeki firma, reklam bütçesi kısıtlandığından birçok sponsorluk anlaşmasına giremezken, elindeki sponsorlukları da tasfiye etmesi gerekiyor. Sektör lideri ile peşinden gelen diğer 5 şirket arasında ise sınırsız bir fark oluşmaktadır (Ek m.2/3).
Trendyol, belirlenen eşiğin altında kalan net işlem hacminin yüzde 2’si ve belirlenen eşiğin üzerinde kalan net işlem hacminin binde 3’ü oranında promosyon ve indirim yapabilecekken, Hepsiburada, Yemek Sepeti, Getir, Amazon ve N11 ise sınırsız promosyon ve indirim yapabilecektir. Sektör lideri ile peşinden gelen diğer 5 şirket ile ise sınırsız bir fark oluşmaktadır (Ek m.2/3).
Trendyol, tamamen tüketici yanlısı alternatif ödeme kanalları olan e-cüzdan, e-para ve benzeri ödeme araçlarını kullanamazken, diğer 5 şirket sınırsız şekilde kullanabiliyor (Ek m.2/4).
Trendyol, kendi pazaryeri dışında kargo ve taşımacılık hizmeti sunamazken, diğer 5 şirket sınırsız şekilde kargoculuk yapabiliyor. (Ek m.2/4).
Trendyol, kendi pazaryerinde emlak gibi sıfır ürünlerin satışını yapamaz iken, ilan hizmetlerini veremeyecekken, diğer 5 şirket sınırsız şekilde bu hizmeti sunabilecektir (Ek. M.2/4)."
Çarpık hesaplama baremi 2023 de devam etmekte olduğunu aktaran uzmanlar, reklam verme ve sponsorluk konusunda en büyük olan firma'nın sıkıntı yaşadığına dikkat çekerek, "23 Şubat 2023 tarihli Cumhurbaşkanlık Kararı ile birlikte 8. Madde (ek madde 2) sadece en büyük firmanın tanıtım faaliyetlerini ciddi olarak etkiliyor. 2023 yılında Süper Lig isim hakkını almak için görüşme yapan Trendyol, bu sınırlamalar sebebiyle Türk futboluna yeterince kaynak aktarılma imkanını sağlayamadı" diye açıkladı.
Uzmanlara göre lider firma Trendyol 8,153 milyar TL e-ticaret lisans ücreti ödeyecekken , ikinci sıradaki Hepsiburada ise 52 milyon TL , Yemek Sepeti 525 bin TL e-ticaret lisans ücreti ödeyerek, vergi de adaletsizliğini gözler önüne seriyor. Böyle bir sınıflama ile kimse klasman değiştirip, işini büyütüp, uluslararası en güçlü şirkete yaklaşmak istemiyor. Getir, Amazon ve N11 ise ilk dilim içerisinde kaldıklarından hiçbir şekilde lisans ücreti ödemeyecek. Bu tablo ciddi bir vergi adaletsizliği de oluşturuyor.