Yaz aylarının vazgeçilmez meyvesi olan ve birçok kişi tarafından iştahla tüketilen incirin oluşum sürecini neredeyse birçok kişi bilmiyor. Ege bölgesinden evlerimize kadar ulaşan incirin meşakkatli oluşum evresini sizler için araştırdık...
Sıra dışı bir ağaç olan incir ağacı da tıpkı diğer ağaçlar gibi çiçek açıyor ancak o çiçeklerini dışarıya doğru değil kabuğunun içine açıyor. Birçok kişinin severek tükettiği meyvesi ise incir ağacının bize bir hediyesi.
Severek tüketilen o meyvenin oluşabilmesi için ise çiçekler gibi tozlanması gerekiyor. Ancak birçok kişi hiç incir çiçeği görmemiştir. Çünkü, çiçek aslında incirin tam olarak kendisidir. Meyvenin kapalı, kabuklu ve sert halidir. Çiçek kabuğunun altında dışarıdan görünmez ve erişilmez durumdadır. Ona ulaşarak meyve olmasını sağlayan ise ilek işlemidir.
İncir meyvesinin oluşabilmesi için ilek arıcığının ilek meyvelerindeki (erkek incir) çiçek tozlarını incire taşıması gerekiyor. Lezzetine doyum olmayan incirin sırrı ise burada. İlekleme, istenen özelliklere uyan ağacın erkek meyvesinin dişi ağaca asılmasıyla sağlanıyor. Erkek incirin cazibesine tutunan ilek arıcıkları bu ağacı kısa süre içinde sararak tozlanmasını sağlıyor. Bunun sonucunda tadına doyum olmayan incir meyveleri oluşuyor.
İzmirli çiftçi Samu Şengün, incirin hammaddesinin ilek olduğunu söyleyerek "İleğin yakınında incir ağacı yoksa, o incir ilek ağacından uzaksa o tozlamanın olması mümkün değil." diyor.
İlekleme işlemini yapmak isteyen üreticiler sabah 5'te kalkarak, güneş doğmadan ağaçlarda bulunan ilekleri topluyor. Ziraat Yüksek Mühendisi Ali Beygo, ilek işlemini şu şekilde anlatıyor:
“Üretici ilk önce bir iki tane ileği ağacın üç yönüne asar. Bir hafta sonra tekrar . Neden? Çünkü bir taraftan yeniden doğuşlar olmaktadır. Onların da tozlanması gerekmektedir. Bu sefer bir hafta sonra tekrar üç veya dört ilekle işi bitirmeye bakar. Tutan ilekler artık kendi yeşil renginden açık renge doğru dönmeye başlar. Tutmayanlar ise dökülür.”
İlekle olan kısım üçüncü hafta sonunda bitiyor ve üreticiler artık incirin yetişmesi için bekleme sürecine geçiyor.
Oluşum işlemindeki en önemli rollerden birine sahip olan ve polenleri diğer meyvelere taşıyan ilek arıları incirin oluşması için canlarını ortaya koyuyor. İncire ayağında polen ile giderek lavra bırakan ilek arıları, tepede bulunan delikten kabuğu geçerek içeri giriyorlar. Yani içeri girdiklerinde incirin içi onlar için son nokta oluyor. Larvalarını bıraktıkları esnada inciri de tozluyor ve ilek arıları incirden çıkarken anne, içinde kaldığı incirin enzimleri ile yok oluyor. Yavru ilek arıları ise dişi incir ağacında tozlanmayı sağlayarak incirin oluşması için gerekli ortamı kuruyor.
İncirin oluşması için üretim bölgesindeki pazarlarda ilek satışı yapılıyor. Bahçelerin büyüklüğüne ve ihtiyaca göre satışa çıkıyor. Satış fiyatları 25-30 TL aralığında değişiklik gösteriyor. İlekler incirin büyüklüğüne göre senede iki kere asılıyor. İlek, incire ballı yaparken aynı zamanda dökülmesinin de önüne geçiyor.
Yüksek Ziraat Mühendisi Ali Beygo, İzmir bölgesindeki incirin güzel olmasının tek nedeninin bu işlemler olmadığını belirterek şu tatlı hikayeyi örnek gösteriyor:
"Zamanında yurt dışından gelenler incir fidanını alıp götürmek istemiş. Yaşlı bir amca, 'Her şeyi götürürsünüz ama buranın havasını götüremezsiniz" demiş. İşte ülkemizde incir öyle bir ürün. Her şeyi götürebilirsiniz ama havamızı götüremezsiniz."