Türkiye’nin yaşadığı büyük deprem felaketinin ‘beklenmeyen bir hadise’ olmadığı, bu konuda AFAD’ın raporlarının, Jeoloji Mühendisleri Odası ve üniversitelerin uyarılarının dikkate alınmadığı ortaya çıkmıştı. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün de 15 yıl önce Maraş için valiliğe rapor sunduğu öğrenildi. 2008’de dile getirdikleri uyarıları hatırlatan uzmanlar “Rapora uyulsa böyle olmazdı” dedi.
Türkiye, Kahramanmaraş merkezli depremlerle derinden sarsılırken, AFAD’ın Kahramanmaraş’ta 2019 yılında 7.5 büyüklüğündeki olası bir deprem için tatbikat yaptığı ortaya çıkmıştı. 6 Şubat depremlerinde yıkılan bazı binaların bile 2019 yılındaki tatbikatta yıkılacağının öngörüldüğü kamuoyuna yansımıştı. Bununla birlikte son olarak Kahramanmaraş merkezli depremlerin sonuçlarının tüm yönleriyle araştırılması, depreme dirençli yapı stokunun oluşturulması ve kentsel dönüşüm uygulamalarının etkinliğinin artırılması için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla kurulan Meclis Araştırma Komisyonu’nda geçtiğimiz gün toplandı.
Komisyonda Maden Tetkik ve Arama (MTA) Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanı Bahadır Şahin, Türkiye’nin deprem gerçeğini ve MTA’nın deprem ile ilgili araştırmaları hakkında bilgi verdi. Şahin, MTA’nın daha önce iller bazında hazırladığı raporu paylaşarak, “2008 yılında Kahramanmaraş Valiliği adına yapılan bir raporda ve çalışmada, bu çalışma içeresinde Doğu Anadolu Fayı’nın 7 ve üzerinde büyüklüğünde bir deprem üreteceğine, böyle bir risk olacağına dair ifade açık açık yazılmıştır. Bu çalışma içeresinde Kahramanmaraş ilinin jeoloji haritası, heyelan haritası, mühendislik jeoloji haritası gibi her türlü bilgi mevcuttur” ifadelerini kullandı. Komisyon üyelerinin “Deprem raporuna uyuldu mu?” sorusuna ise yanıt MTA Genel Müdürü Vedat Yanık’tan geldi. Yanık, “Uyulmamış, uyulsaydı bu şekilde olmazdı.” yanıtını verdi.
Yanık, deprem bölgesindeki yıkımın fazla olmasının yapılaşmada zemin seçiminin önemini gösterdiğini de söyledi. Milletvekillerinin, fay hatları üzerindeki yapılaşmasına ilişkin sorusu üzerine Adıyaman’ın Gölbaşı ilçesinden örnek veren Yanık, “Gölbaşında fay üzerinde hiçbir bina kalmamış, 200 metre sağında ve 200 metre solunda binalar hasar almış ama ayakta durmuş. Bu fay sakınımı hattının belirlenmesi için bir örnek. Bu aralıkta demek ki bina yapmayacaksın. İmkan varsa şehirlerimizi zemini daha sağlam yerlere yapmak zorundayız. İmkan yoksa orada o zemine uygun yükseklikte ve sağlamlıkta bina yapmamız lazım” dedi.
6 Şubat depremleri için kurumların yıllar önce hazırladığı raporlar bir bir ortaya çıkıyor. İlk olarak Jeoloji Mühendisleri’nin 2021’de 18 kent için önlem çağrısı yaptığı öğrenildi. 2019’da Pazarcık merkezli 7.5’lik deprem senaryosunda tatbikat yapan AFAD ise üç yıl önceki Maraş raporunda felaketi resmetti. 2021 tarihli Hatay İl Afet Risk Azaltma Planı da kentte yaşanan trajedinin beklendiğini ortaya koydu. Son olarak Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün çalışması kamuoyuna yansıdı.
Meclis Deprem Komisyonu’nda konuşan MTA yetkilileri şunları kaydetti: 2008’deki raporda DAF’ın 7 ve üzerinde deprem üreteceğine dair ifade açık açık yazıldı. Çalışmada diri fay ve sıvılaşmaya yatkınlık haritası gibi her türlü bilgi mevcuttu. Rapora uyulsaydı bu şekilde olmazdı. Gölbaşı’nda fay üzerinde hiçbir bina kalmadı. Fayın 200 metre yakınında bina yapılmamalı. Tarım arazisine uygun killi topraktan oluşan alan imara açılmamalı. Marmara’da risk artıyor, binalar güçlendirilmeli.