İslam inancında "berzah" kelimesi, hayatın son bulduğu anda başlayan ve ahiretteki yeniden dirilişe dek sürecek olan metafiziksel bir ara dönemi ifade eder. Kur'an-ı Kerim'de üç defa geçen bu kavramın derinliklerine dalmadan önce, kelimenin kökeni ve anlam katmanlarına yakından bakalım.
Berzah ne demek? Arapça kökenli olan "berzah", öncelikle coğrafi bir terim olarak karşımıza çıkar. Bir yarımada ile ana karayı birbirine bağlayan, iki yanı su ile çevrili dar kara parçasını ifade eden bu kelime, mecazi anlamda iki farklı varlık veya durum arasındaki engel veya perdeyi tanımlar. Ancak İslami terminolojideki yeri ve önemi, sözlük anlamının çok ötesindedir.
Kur'an-ı Kerim'de berzah kelimesi, iki denizin birbirine karışmasını engelleyen bir sınır olarak bahsedilen (el-Furkān 25/53; er-Rahmân 55/19-20) ve ölümle diriliş arasındaki ara dönemi vurgulayan (el-Mü'minûn 23/99-100) ayetlerde yer alır. Bu kullanımlar, berzah kavramının, hem fiziksel hem de manevi engelleri anlamlandırdığını gösterir.
Dini yorumlara göre berzah, kişinin dünya hayatını tamamlaması ve ahirete intikal etmesi arasındaki geçiş dönemidir. Bu süre zarfında ruhun bedenden ayrıldığı ve mahşer gününe dek bir kabir hayatı yaşadığı kabul edilir. Mü'minûn suresinde belirtildiği üzere, "Onların önlerinde ise, yeniden dirilecekleri güne kadar (süren) bir berzah vardır." (23/100).
Her insanın, ölüm anı itibariyle Azrail'in ruhunu kabz etmesiyle başlayan bir berzah dönemi tecrübe edeceği inancı, İslam alimleri arasında genel bir konsensustur. Bu süreçte, mümin, kafir veya günahkar oluşa göre ruhların farklı tecrübeler yaşayacağı hadislerle de desteklenmiştir. Farklı mezhep ve yorumlarda bu konunun detayları değişiklik gösterse de, berzah hayatının varlığı üzerinde durulmuştur.
Diyanet İşleri Başkanlığı'nın yorumlarına göre, berzah; ölümden sonra başlayıp kıyamet gününe kadar süren kabir hayatını tanımlar. Böylelikle ölen her birey, kaçınılmaz olarak bu durumu tecrübe edecektir.