Kahramanmaraş'ta meydana gelen ve 10 kentte büyük yıkımlara neden olan deprem felaketinin ekonomiye nasıl bir etkide bulunacağı merak konusu oldu. Deprem ile birlikte Borsa İstanbul kapatılmıştı. Açıldıktan sonra birçok önlemler alınan borsada tedirginli bekleyiş sürüyor. Yatay seyrine devam eden dolar kuru için uzmanlardan korkutan uyarı. O tarihte dolar uçacak! Merkez Bankası'nın tüm müdahalesine rağmen korkulan senaryo gerçek olacak. İşte detaylar...
6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş depremi 10 kentte büyük yıkımlara yol açtı. Depremin yaraları sarılmaya devam ederken yatırımcılar dolar kurunda yaşanan son dakika gelişmelerini yakından takip ediyor. Henüz depremin ekonomiye etkisi tam anlamıyla görülmedi ancak uzmanlardan korkutan uyarılar peş peşe geldi. Merkez Bankası'nın tüm müdahalelerine rağmen dolar uçuşa geçecek. O tarihte öyle bir seviyeye gelecek ki dolar borcu olanlar yandı! İşte piyasalarda son durum...
Merkez üssü Elbistan ve Pazarcık olan deprem felaketinde 42 bine aşkın vatandaşımız hayatını kaybetti. Depremin ekonomiye etkisi merak konusu olurken yatırımcılar dolarda yaşanan son dakika gelişmelerini yakından takip ediyor. Bankacılara göre, tüm önlemlere rağmen dövizin ekonomide büyük bir baskı oluşturacağını öngörüyor. Kur korumalı mevduatta yılın en büyük itfalarından birinin depremle aynı zamana denk gelmesi de dövizdeki dengeyi zorlaştıran unsurlardan biri oldu. Depremle eşzamanlı 12 milyar dolar KKM itfa edildi.
Bir bankanın döviz masası yöneticisi, dolar kuru için önemli uyarılarda bulundu. Dövizin elinde sonunda patlak vereceğini belirten yönetici şu ifadeleri kullandı:
"TCMB bu dönemde rezervlerini ilk defa kullanmıyor… ancak rezerv yeterliliği düşük olduğu için bu uzun süre devam ettirilemez. Bu nedenle döviz talebini düşürücü yönde adımların devamını bekliyorum. TCMB’nin haftalık rezerv kayıpları bankacıların kamu kontrollü olarak tanımladıkları mevcut politika için şaşırtıcı bir durum değil. Ancak bu politikada döviz talebi, ihracat gibi sürekli döviz geliri sağlayan kanallardan finanse edildiği için de ‘sürekli rezerv kaybı’ da mümkün değil. TCMB dövizde ekonomi yönetiminin istikrarlı olarak nitelediği dengeyi sağlamak için sadece rezervlerine başvurmadığı ancak piyasayı hep organize ettiği ve en büyük oyuncu olduğu bir yapıyı geçen yıldan beri yürütüyor.
Bu yapıda ihracat başta olmak üzere ülkeye giren tüm döviz gelirleri doğrudan ya da dolaylı olarak stabil kur olarak adlandırılan sisteme destek oluyor. Başta enerji olmak üzere ithalat gibi ödemeler ise bu sistemin maliyet tarafını oluşturuyor. Bu süreçte döviz piyasasında da son aylarda keskin hareketler görülmüyor. Hatta TL’nin deprem öncesi son işlemden bu yana dolar karşısındaki değer kaybı yüzde 0,2 seviyesinde. TL dolar karşısında tarihi rekor olan 18,88’e oldukça yakın seviyede işlem görüyor."
KKM'nin Şubat itfalarının yarısının tamamlandığını belirten yönetici, "Toplam büyüklüğü 80 milyar dolar olan kur korumalı mevduatın, şubat ayındaki 21 milyar dolarlık itfasının yaklaşık 12 milyar doları geçen hafta tamamlanırken, bu hafta ve önümüzdeki hafta da itfalar devam edecek. İlk haftada TCMB rezervi 4 milyar dolar azalarak 125,6 milyar dolara geriledi. Reuters’ın hesaplamalarına başvurduğu üç bankacı da geçen hafta yaklaşık 3 milyar dolar rezerv düşüşü hesapladı. Deprem sonrası iki haftada döviz piyasasında artan döviz talebi ve bu talebin de TCMB haftalık rezerv kayıplarıyla telafi edildiği verilerde görülüyor." açıklamasında bulundu.
Merkez Bankası'nın dövize önlem aldığını ancak bunların yetersiz olduğunu belirten banka yöneticisi konuşmasının devamında şunları söyledi:
"TCMB bankalardan türev işlemlerini Borsa İstanbul’a taşımalarını ya da maliyetini vadeli işlemler opsiyon piyasasındaki (VIOP) ortalama olan yüzde 40’a çıkarmalarını ve ayrıca döviz ve altın işlemlerinde alım ve satım arasındaki farkın açılmasını da istedi. Bazı altın ithalatının yasaklanmasının da planlandığı açıklandı. Tüm bu adımların ortak noktası döviz talebinin azaltılması.
Deprem sonrasında bankalar yurt dışı muhabir hesaplara 2,5 milyar dolar aktarırken, benzer şekilde yüksek enerji fiyatları başta olmak üzere ithalat da aynı hızda devam etti.
Bankacılar öncü verilerden ihracatta, depremin ilk günlerinde günlük 200 milyon dolar civarı kayıplar hesapladı. Elektrik tüketimi ülke genelinde ilk gün yüzde 11, ilk hafta yüzde 7 düşüş kaydetti. Kredi kartı harcamaları ilk haftada yüzde 20’ye yakın düşerken sürecin istihdama bütçeye gıda başta olmak üzere enflasyona etkileri ise izlenmeye devam ediyor."