Çay tabağı dediğimizde, hemen zihnimizde canlanan o kırmızı beyaz renkli tabakların sırrı ortaya çıktı. Şimdi o tabakların ardındaki hikayeyi keşfetme vakti geldi. Ayrıntılar haberimizde...
Türkiye'de yıllardır kullanılan ve hâlâ kullanılan çay tabağının tasarımının aslında kime ait olduğu hala bir muamma olarak görülmektedir. Başta İstanbul Porselen olmak üzere birçok firma tarafından üretilen bu tabakların tasarımının kökeni net olarak bilinmemektedir. Hatta tabağın tasarımına şekil veren kalıpların hala varlığını sürdürdüğü ve üretiminin bu şekilde devam ettiği bilinmektedir.
Tabaktaki kırmızı renkler ise ilk bakışta dikkat çekmektedir. Mavi ve yeşil renkli versiyonları da olsa da, genellikle kırmızı renkli olan bu tabaklar, milli bir kimlik kazanmıştır. Kırmızı renklerin anlamı ise, çayın geldiğinde "tavşan kanı" gibi görünmesini sağlamaktadır. Eğer tabağın tamamı kırmızı renkte olsaydı, çayın acı veya bayat olduğu düşünülebilirdi. Aslında, tasarımda beyaz rengin hakim olması, bu negatif algıyı dağıtarak çayın lezzetli izlenimini vermek amacını taşımaktadır.
Ancak, çay tabağının tasarımının tam olarak kime ait olduğu ve kırmızı renklerin anlamının kesin bir şekilde ne olduğu konusunda net bir bilgi bulunmamaktadır. Bu tasarım ve renk seçimi, zaman içinde kültürel ve geleneksel bir anlam kazanmış olup, çay kültürünün bir parçası haline gelmiştir.
Nalbeki süsleyen çiçek motifine "penç" denir. Türk sanatında sıkça karşımıza çıkan bu desen, aynı zamanda Farsçada "5" anlamına gelen "penç" kelimesiyle de ilişkilendirilir. Bu motif, yaprak sayısına göre farklı isimlerle anılır.
Nalbeklerdeki kırmızı lekeler ise farklı görüşlere konu olmuştur. Bazılarına göre, bu lekeler parmak izlerini temsil eder ve 7 tane olduğu için haftanın günlerini ifade eder. Hatta bazı köy ve kasabalarda ise, bu kırmızı beneklerin köylü kadınların dokunuşunu yansıttığına dair söylentiler dolaşır.
Ancak, nalbeklerin üzerindeki çiçek motifi ve kırmızı lekelerin tam olarak neyi temsil ettiği konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bunlar sadece spekülasyonlardan ibarettir ve farklı kültürel yorumlara dayanmaktadır. Bu nedenle, nalbeklerin üzerindeki penç motifi ve kırmızı beneklerin anlamı hakkında kesin bir kanıya varmak zor değildir, ancak bu motiflerin Türk kültüründe önemli bir yere sahip olduğu ve nalbeklerin özgün bir süsleme ürünü olarak benimsendiği kesindir.