2024'te Amerika Birleşik Devletleri yeni başkanını seçecek. Yarışın gözde adaylarının emekliliğini çoktan doldurmuş olması yaş tartışmalarını da beraberinde getirdi. California Üniversitesi'nden yapılan açıklamada, 65 yaşın üzerindeki kişilerin önemli bir kısmında 'yürütme işlevinde' bir miktar bozulma olduğu söylendi. Yetkililer bilişsel taramanın önemli olduğu vurgusunu yaparken seçmenlerin oy verme kriterlerine bir yenisi daha eklendi.
2024 ABD başkanlık seçimlerinin önde gelen adaylarından 80 yaşındaki Başkan Joe Biden'ın yaşı Amerikalıların ortalamasının iki katı. 77 yaşındaki Trump ise ABD'deki 'Normal Emeklilik Yaşı'ndan on yıl daha ileride.
BBC'de yer alan habere göre, Gerontokrasi bir toplumda en ileri yaştaki bireylerin hiyerarşik olarak en tepede yer alması anlamına geliyor. İleri yaştaki liderlerin toplumun genelini temsil etmediği, bunun yerine daha ileri yaştaki seçmenlerin beklentilerini karşıladıkları düşünülüyor.
Zarrab ve Halkbank’a ABD’de bir dava daha: 151 kişi davacı oldu
Buna ek olarak, bu liderlerin mental kapasiteleri de tartışılıyor. Nöroloji ve psikoloji, insanların yaşlandıkça bilişsel performansın büyük ölçüde değiştiğini söylüyor. Bu da ileri yaşlardakilerin liderlik edemeyecek kadar 'yaşlı' olup olmadığını belirlemeyi zorlaştırıyor.
Beyindeki diğer yapısal değişiklikler de bu yaş civarında belirginleşiyor; ABD verilerini kullanan bir çalışmada, mental işlem hızının 60 yaş civarından itibaren azaldığı görülmüştü. Ancak uzmanlar bu becerilerin kişiden kişiye muazzam farklılıklar gösterdiği konusunda uyarıyor.
Değişiklik gösteren faktörlerden biri yaşa eşlik eden hastalıklar. Bunlar kalp hastalığı, yüksek kolesterol ve yüksek tansiyon gibi çok sayıda hastalık beyin fonksiyonlarını, özellikle de yürütme fonksiyonlarını etkileyebiliyor.
Yaşın ilerlemesi her zaman hastalık getirmese de hastalanma olasılığını artırıyor. Fisher, bunlar arasında hipertansiyonun yaşlanmayla birlikte ortaya çıktığında beynin fonksiyonlarını en çok bozan hastalık olduğunu belirtiyor.
Brown Üniversitesi'nde Politik Psikoloji Uzmanı Rose McDermott bunu şöyle açıklıyor: "İleri yaştaki beyinlerde kristalize zeka daha da iyileşmiş oluyor. Yeni bilgileri yerleşik düşünme şemalarınıza, gençliğinize kıyasla çok daha kolay ve çoğu durumda yaratıcı bir şekilde entegre edebiliyorsunuz"
Cambridge Üniversitesi'nde Klinik Nöropsikoloji profesörü olan Barbara Sahakian, "Düşünme ve problem çözmedeki bilişsel esneklik, belirsizliklerle dolu ve riskli dönemlerde siyasi liderlerin kaliteli kararlar alabilmesi için önemli” diyor.
Yaşlanmanın beyin üzerindeki etkilerine dair bulgular göz önüne alındığında, Fisher ve farklı disiplinlerden bazı meslektaşları, siyasetçiler için mutlaka yaşa bağlı olmayan bilişsel taramalar yapılması çağrısında bulunuyor.
Fisher, “Bilişsel taramaya, politikacıların sıklıkla yapması beklenen mali açıklamalara benzer şekilde yaklaşıyoruz” diyor. Bilişsel işlev, genelde nöropsikolojik bir değerlendirme yoluyla inceleniyor. Bu, birkaç güne yayılan ayrıntılı ve kapsamlı bir dizi testten oluşuyor. California Üniversitesi Klinik Fakültesi Üyesi ve İş Hekimliği Uzmanı Manijeh Berenji, politikacılara yönelik bu değerlendirmelerin uygulanabilir ve adil olabileceğine inanıyor.
Ancak bu oldukça tartışmalı ve siyasi bir konu haline geldi. Cumhuriyetçi Başkan Adayı Nikki Haley, 75 yaş üstü politikacıların zihinsel yeterlilik testlerine tabi tutulması yönündeki çağrılara öncülük ediyor. Ancak bu yaklaşım yaş ayrımcılığıyla eleştiriliyor ve uygulanmasının zor olduğu söyleniyor.
Münih Teknik Üniversitesi'nden emekli psikiyatri profesörü Hans Förstl, böylesine bir değerlendirmenin devlet başkanı olmanın bilişsel karmaşıklığını ve taleplerini yansıtmasının zor olacağını düşünüyor.