Araştırmacılar, genetik dizilimi yapılmış anatomik olarak en eski modern insan olduğuna inanılan 45 bin yıllık bir kadın iskeletinin yüz modelini oluşturdu. Yüzde üç oranında Neandertal genine sahip olan Zlatý kůň kadını, Avrupa'da keşfedilen en eski Homo sapienslerden biri.
1950 yılında arkeologlar, Çekya'daki Zlatý Kůň mağarasının derinliklerinde gömülü bir kafatası bulmuşlardı. Kafatasının ikiye bölünmüş olması, araştırmacıları iskelet kalıntılarının iki ayrı bireye ait olduğunu düşünmeye sevk etmişti. Ancak daha sonra yapılan genom dizileme çalışmalarıyla bilim insanları, kafatasının aslında tek bir kişiye ait olduğu sonucuna vardılar. O kişi, 45 bin yıl önce yaşamış bir kadındı.
Araştırmacılar ona, Çek dilinde 'altın at' anlamına gelen Zlatý kůň kadını adını verdi. Genomunda yaklaşık yüzde üç oranında Neandertal geni taşıdığını ortaya çıkaran DNA analizlerine göre Zlatý kůň, muhtemelen Neandertallerle çiftleşmiş erken modern insan popülasyonunun bir parçası.
Genomu dizilenmiş en eski modern insan olan Zlatý Kůň'un başlangıçta 15 bin yaşında olduğu düşünülüyordu, ancak iki yıl önce yayınlanan bir makalede iskeletin muhtemelen en az 45 bin yaşında olduğu ortaya çıkmıştı. İskelet böylece, Avrupa'da bulunan Homo sapiens'in en eski üyelerinden biri oldu. Bununla birlikte çalışma, modern Avrupalılarla hiçbir genetik devamlılığı paylaşmadığını da ortaya çıkardı.
Kadının genetiği hakkında çok şey öğrenilmiş olsa da, fiziksel görünümü hakkında pek bir şey bilinmiyor. Ancak 18 Temmuz'da yayınlanan yeni bir makalede, Zlatý Kůň'un muhtemel görünümünün modeli çizildi.
Araştırmacılar, kadının yüz modelini oluşturmak amacıyla kafatasının birkaç bilgisayarlı tomografi (BT) taramasından toplanan verileri kullandılar. Ancak, kafatasının bazı parçalarının, mesela yüzünün sol tarafının büyük bir kısmının eksik olduğunu keşfettiler.
Çalışmanın ortak yazarı olan Brezilyalı grafik uzmanı Cícero Moraes, kafatasının bir hayvan tarafından kemirildiğini belirterek, bu hayvanın "o dönemde fauna içinde mevcut olan bir kurt ya da sırtlan olabileceğini" söyledi.
Moraes ve ekibi, eksik kısımları tamamlamak için, kafatasının rekonstrüksiyonunu oluşturan araştırmacılar tarafından 2018 yılında derlenen istatistiksel verilerden yararlandı. Ayrıca, dijital yüzü oluştururken günümüzden bir kadın ve erkeğe ait iki BT taramasına da başvurdular.
Moraes, "En çok dikkatimizi çeken şey, yüz yapısının dayanıklılığıydı, özellikle çene kemiğinin. Kafatasını bulan ve inceleyen ilk uzmanlar, onun erkek olduğunu düşünmüştü. Bunun sebebini anlamak kolay. Kafatası, şu anki popülasyonların erkek cinsiyetle oldukça uyumlu olan özelliklere sahip ve bu özellikler arasında 'kuvvetli bir çene yapısına sahip olmak' da bulunuyor" dedi.
Moraes, "Araştırmacılar olarak, Zlatý kůň'ün çene yapısının Neandertallere daha uygun olduğunu görüyoruz" diye ekledi.
Araştırmacıların dikkatini çeken tek özellik güçlü çene değildi. Ayrıca kadının endokraniyal hacminin, yani beynin oturduğu boşluğun, veri tabanındaki modern insanlardan daha büyük olduğunu buldular. Ancak Moraes, bu faktörü "Zlatý kůň ile Neandertaller arasında modern insanlardan daha büyük bir yapısal yakınlık olmasına" bağlıyor.
Yüz modelini nasıl oluşturduklarını anlatan Moraes sözlerine şöyle devam etti:
"Yüzün temelini oluşturduktan sonra, renklendirilmemiş (gri tonlu), gözleri kapalı ve saçsız daha objektif ve bilimsel imajlar ürettik. Daha sonra pigmentli cilt, açık gözler, kürk ve saç ile kurgusal bir versiyon oluşturduk. İkincisinin amacı toplum için daha anlaşılır bir yüz oluşturmaktı."
Zlatý kůň'u kapsamlı bir şekilde inceleyen ancak çalışmaya dahil olmayan arkeolog Cosimo Posth, bu kadınla ilgili pek çok şeyin gizemini koruduğunu doğruladı.
Almanya Tübingen Üniversitesi'nde arkeoloji profesörü olan Posth, "Zlatý kůň üzerinde çalıştığım genetik veriler bize yüz özellikleri hakkında pek bir şey söyleyemiyor" dedi.
Posth, "Bence morfolojik veriler, başının ve yüzünün şeklinin nasıl olabileceğine dair makul bir fikir verebilir, ancak yumuşak dokularının doğru bir temsilini sağlayamaz" dedi.