Görme hasarı oluşturan, kronik ve ilerleyici bir hastalık olan glokom (göz tansiyonu) zamanında fark edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına neden olabiliyor. İşte glokom hakkında bilinmesi gerekenler.
Göz tansiyonu olarak da bilinen glokom, dünya çapına oldukça yaygın görüle bir durumdur. Dünya çapında yaklaşık 80 milyon kişinin glokomlu olduğu ve glokomlu kişilerin yaklaşık yüzde 50'sinin bu hastalığa sahip olduklarının farkında olmadığı tahmin edilmektedir. Bunun nedeni, glokomun erken evrelerinde belirti vermemesidir.
Glokom, gözün optik sinirine zarar veren bir durumdur. Zamanla, kötüleşir ve genellikle yüksek göz içi tansiyon ile ilişkilidir. Genellikle kalıtsaldır ancak genetik olmadığı durumlar da vardır. Göz içi basıncı olarak adlandırılan göz tansiyonu, beyne görüntü gönderen optik sinire zarar verebilir. Hasar kötüleşirse, glokom birkaç yıl içinde kalıcı görme kaybına ve hatta tam körlüğe neden olabilir.
Glokomlu çoğu insanda erken belirti veya ağrı görülmez. Bu nedenle düzenli düzenli muayeneler önemlidir. Görme bir kez kaybolduğunda, geri getirilemez.
2 ana glokom türü vardır; açık açılı ve kapalı açılı glokom.
Açık açılı glokom en sık görülen tiptir. Gözdeki drenaj yapısı (trabeküler ağ olarak adlandırılır) sorunsuz, ancak sıvı olması gerektiği gibi akmadığında ortaya çıkar.
Kapalı açılı glokom ise iris ve kornea arasındaki drenaj boşluğu çok daraldığında ortaya çıkar. Bu, gözde ani bir basınç birikmesine neden olabilir. Ayrıca katarakt, gözdeki merceğin bulanıklaşması ile de ilişkilidir.
Açık açılı glokom çok ilerleyicidir ve 10 ila 20 yıl boyunca belirti göstermeden ilerleyebilir. Bu süre zarfında sadece tam bir göz muayenesiyle tespit edilebilir. Vakaların yaklaşık yüzde 90'ı açık açılı glokomdur.
Kapalı açılı glokom, iki gözden sadece birini aniden etkileyen nadir bir formdur. Kişi gözünde çok keskin bir ağrı hisseder ve ışık kaynaklarının çevresinde belirgin bir görme kaybı ile renkli bir yuvarlak algılar. Ağrıyan göz kırmızı ve serttir. Hemen müdahale edilmesi gereken bir acil durumdur.
Kapalı açılı glokomda belirtiler genellikle ortam ışığının az olduğu zamanlarda (akşamları, bir gösteride vb.), göz bebeklerinin büyüdüğü bir anda ortaya çıkar. İleri yaşta olanlar bu glokom türü açısından daha büyük risk altındadır. Kapalı açılı glokom acil müdahale gerektirir. Tedavi edilmezse, etkilenen gözdeki ani ve yoğun basınç artışı (göz tansiyonu) birkaç saat içinde geri dönüşü olmayan bir göz hasarına neden olabilir.
Açık açılı glokom her iki gözü de sıklıkla eşit olmayan şekilde etkiler. Bir göz diğerinden daha az etkilenir ve tanıyı geciktiren görme kaybını telafi eder. Nadiren, kişi donuk ağrı (gözlerdeki basınç hissi), yırtılma ve baş ağrısı yaşayabilir. Birkaç yıl sonra ilerlemiş glokomun görsel belirtileri ortaya çıkar. Hasta görme alanının çevresinde görme kaybı yaşarken, merkezi görüşü (okumaya, yazmaya ve yüzleri tanımaya olanak sağlayan görüş) uzun süre normal kalır. Buna tübüler görme (bir tüpten, borudan bakıyormuş hissi) denir.
Genel olarak glokomda görülen en yaygın 5 belirti ise şunlardır:
- Göz küresinin içinde veya arkasında ağrı,
- Baş ağrısı
- Göz küresinde basınç hissi
- Görüşün daralması,
- Gözlerde belirsiz rahatsızlık.
Sebebi ne olursa olsun glokom gözde oluşan yüksek basınç nedeniyle retina hücrelerini beyne bağlayan sinir liflerinin dokusunu bozarak ilerler. Tıbbın mevcut durumunda sinir liflerinde oluşan hasarı onarmak mümkün değildir. Bu nedenle tedavi ne kadar erken aşamada başlarsa o kadar iyidir.
Glokoma genetik yatkınlık vardır. Bu genetik yatkınlık çok faktörlüdür; gözün ön odasının durumu, şiddetli miyop, aşırı kolesterol ve kalp ve damar hastalıklarına yatkınlık gibi durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.
Ailesinde glokom öyküsü olanların yanı sıra, bazı kişilerde kronik glokom gelişme riski daha yüksektir. Göz tansiyonu yüksek olan insanlar; 60 yaş üstü insanlar, diyabet, hipertansiyon veya kalp ve damar hastalıkları olan kişiler, miyoplar, hipotiroidizmi olanlar, göz yaralanması veya ciddi göz enfeksiyonu (üveit) geçirmiş kişiler, sigara içenler, uzun süreli göz damlası alanlar ve ince kornealı insanların glokom geliştirme riski daha yüksektir.
Glokomun önlenmesi, göz içi basıncında olası bir artışın erken saptanmasına ve kalp ve damar hastalıklarını önlemeye yönelik tüm önlemlere dayanır. Yani, dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite ve sigarayı bırakma esastır. Ek olarak, gözleri etkileyen kazaların önlenmesi, glokom geliştirme riskini azaltır.
Ailesinde glokom öyküsü olan kişiler veya diğer risk faktörlerine sahip kişiler göz tansiyonlarını 40 yaşından itibaren her 2 ila 3 yılda bir ölçtürmelidir. 40 yaşın üzerindeki kişilerin yüzde 1'inin anormal derecede yüksek göz tansiyonuna sahip olduğu tahmin edilmektedir.
Glokom tedavisi, göz içindeki basıncı düşürmeyi amaçlar. Hasar, hastanın görüş alanını azaltmışsa, tedaviler kaybedilen görüşü geri getirmez. Sadece glokom ve görme kaybının ilerlemesini durdurmayı amaçlarlar.
Açık açılı glokom durumunda, göz damlası ile tedavi hastalığın ilerlemesini durdurmak için göz içi basıncını belirli bir eşiğin altında tutmayı amaçlar. Görme kaybını önlemek için tedaviye tamamen uymak gerekir. Göz damlaları göz içi tansiyonunu yeterince kontrol edemezse, lazer tedavisi veya ameliyat yapılabilir.
Glokom tedavisi genellikle düzenli göz damlası uygulamasına dayanır. Tedavi hastanın ömrü boyunca takip edilmelidir. Tedaviye başlarken, göz tansiyonu sık sık ölçülür. Ardından, duruma bağlı olarak her 2 ila 6 ayda bir ölçüm yapılır.