Ekonomist Prof. Dr. Mahmut Demirbaş, Fed ve ECB'nin faiz kararlarının birbirleri ile ortak yönlerini ve ekonomiye yansımalarını Ensonhaber için ele aldı.
Ekonomist Prof. Dr. Mahmut Demirbaş, ABD’de 1 Haziran 2005 ve 10 Ağustos 2022 tarihleri arasındaki enflasyon oranı ve politika faizi arasındaki ilişkiyi inceledi.
Demirbaş, yaptığı incelemeyi daha önceki tarihlerdan başlatarak; ABD'nin 1 Ekim 2005 tarihinde enflasyon oranı yüzde 4,7 iken politika faizini yüzde 3,75 oranına çektiğini belirtti. ABD'nin sonrasında 1 Şubat 2006 tarihinde enflasyon oranı yüzde 4 iken politika faizini yüzde 4,5'e, 1 Nisan 2006 tarihinde enflasyon oranı yüzde 3,4 iken politika faizini yüzde 4,75'e yükselttiğini hatırlattı.
Demirbaş tarafından, bu uygulamanın 1 Aralık 2007 tarihine kadar sürdürüldüğü ve enflasyon yüzde 4,3 iken politika faizinin 50 baz puanlık bir indirimle yüzde 4,25'e çekildiği aktarıldı.
Politika faizinin yüksekliği sebebiyle gerçekleşen 2008 krizi sebebiyle politika faizi, 13 Temmuz 2022 tarihine kadar yüzde 2'nin altında bir oranla uygulandı. 11 Mart 2020 tarihinden itibaren yavaş yavaş politika faizi ile enflasyon oranı arasındaki fark açılmaya başladı ve 10 Mart 2022 tarihinde yüzde 7,9 enflasyon ve yüzde 0,25 politika faizi ile fark en geniş aralığına ulaştı.
Eylül 2022 itibariyle ABD Merkez Bankası (Fed), enflasyon hedefinin yüzde 2 olacağını ifade etti. Bunun için insanların acı çekeceği ifade edildi.
2 Kasım 2022 tarihinde Fed, 75 baz puanlık artışla politika faizini yüzde 4 seviyesine taşıdı.
Demirbaş'a göre, Fed aralık toplantısında ise politika faizini yüzde 4,75 seviyesine çıkarabilir ve hatta üzerine de çıkabilir. Çünkü 75 baz puanlık 2 Kasım 2022 tarihli artışın küresel emtia fiyatlarında istenilen artışı yaratmadığını görebilir.
Ayrıca ABD, cari açığına neden olan emtia fiyatlarının ucuzlamasını amaçlayacak ve aynı zamanda tahvil borçlarını daha ucuza satın almak isteyebilir.
2022 yılının tavan değeri olan altın ons bazında 1983,35 dolardan 1669,35 dolara geriledi. Aylık bazda yüzde 3,86 oranında değer kaybeden altının yıllık bazda kaybı ise yüzde 4,99 oldu.
Demirbaş'a göre, bu durum sadece faiz oranları ile değil aynı zamanda küresel piyasalardaki emtia fiyatlarını belirli seviyede tutabilmekle mümkün. Rezerv paranın dolaşım hızının arttırılması veya en azından yavaşlamamasını temin etmekte Fed yönetiminin üzerinde önemle durması gereken konuların başında yer alıyor.
Fakat bu süreç de tahviller negatif getiri sağlayacak ve değer kaybına uğratacak. Tahvillerdeki değer kayıpları ve artan yabancı para maliyetleri piyasada faiz oranlarını arttıracak ve bu artan faiz oranları likidite krizine neden olabilecek.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) 27 Ekim 2022 tarihinde almış olduğu kararda, politika faizini yüzde 2 seviyesine yükseltti. Yükseltmeye de kararlı. Politika faizi haricinde sıkılaştırma politikalarını yoğun bir şekilde uygulamaya alacak.
ECB Başkanı Christine Lagarde, “Avrupa Merkez Bankası olarak negatif faizden çıkma kararı aldık. Önden yüklemeli hareket gerektirdi. Faizleri daha da arttıracağız. Her toplantıda ayrı ayrı karar alacağız. İcra kurulu etkili bir görüşme içinde bulunmaktadır.
Döviz kuru hedeflemesi yapmıyoruz, euronun değer kaybının farkındayız, dolar karşısında yüzde 12 nominal, efektif olarak da yüzde 4 kayba uğradık, bu durumun ekonomiye etkilerinin olduğunun farkındayız fakat bir hedefleme yapmayacağız. Enflasyon da 2022 yılı yüzde 8,1, 2023 yılı yüzde 5,5 ve 2024 yılı için yüzde 2,3, büyüme için ise 2022 için yüzde 3,1, 2023 için yüzde 0,9, 2024 için yüzde 1,9 projeksiyon hedefimiz var.
Aşağı yönlü senaryolarımız da, büyüme olarak 2022 için yüzde 2,9, 2023 için - yüzde 0,9 ve 2024 için yüzde 1,9 şeklinde mevcuttur. 2023 yılı ilk çeyreğinde baz yönlü olmak üzere negatif büyüme öngörüyoruz." şeklinde açıklama yaptı.
AB'de enflasyon, eylülde yüzde 9,9 seviyesinin üzerinde gerçekleşti. Enflasyon bileşenlerinin içinde Eylül 2022 tarihinde yüzde 40,7 olan enerji fiyatlarının etkisi Ekim 2022 tarihindeki enflasyon içerisinde yüzde 41,9 seviyesinde oldu.
Bu durum bize enerji fiyatlarındaki artışların küresel enflasyona önemli oranda etki ettiğini gösterdi.
Ekim enflasyonu içerisinde aylık baz da en fazla artış yüzde 4 ile İtalya’da gerçekleşirken Belçika yüzde 2,7 aylık enflasyon ile ikinci sırayı aldı. Özellikle Almanya’da Ekim ayı enflasyonu yüzde aylık yüzde 1,1 olarak gerçekleşti ve yıllık olarak 10,9’dan yüzde 11,6 seviyesine yükseldi. En fazla yıllık enflasyon yüzde 22,4 ile Estonya’da tespit edildi.
Demirbaş'a göre, Avrupa’da görülen öncelikle enerji maliyet artışlarından kaynaklanan enflasyon ile harcama kaynaklı talep enflasyonun bir arada görülmesi, Avrupa'da farklı gelişmiş seviyesine sahip olması, kültürel farklılıkların olması, karar alma mekanizmasının yavaş olması gibi sebeplerle de Avrupa’nın enflasyonla mücadelesinin çok daha zor.
Avrupa için tek olumlu gelişme 2021 Eylül ayında yüzde 7,3 olan işsizlik oranının Eylül 2022 verilerine göre yüzde 6,6 olarak gerçekleşmesi ve yıllık bazda yüzde 0,7 oranındaki azalmanın görülmesi oldu.
Ekonomist Prof. Dr. Demirbaş, küresel talepteki daralma ve belirsizliklerle birlikte rezerv para olarak ifade edilen doların dolaşım hızını azalttığını belirterek konu hakkında şu değerlendirmede bulundu:
"Bu sebepten dolayı, Fed rezerv paranın dolaşım hızının aynı kalmasını temin etmek için dahi politika faiz oranlarının daha da yukarı yönlü olmasını tesis edebilir ve edecektir. Uluslararası alanda söz sahibi olan BM veya IMF gibi kuruluşlar bu faiz artışlarının durmasını ve paranın maliyetinin artmamasını arzulayabilirler, tavsiye edebilirler ve hatta yanlış da bulabilirler. Fakat bu kurumlar küresel emtia fiyatlarında meydana gelen enflasyonun ve öngörülemeyen fiyat politikalarının nasıl giderileceğinin yolunu göstermeden söylediklerinin etkinliği söz konusu olmayacaktır."