D’Hondt sisteminde oylar, siyasi partilerin bir seçim bölgesinde çıkardıkları milletvekili sayısına göre bölünür. Böylece sistem, yüksek oy alan partilere daha fazla vekil çıkarma imkânı verir.
D'Hondt sistemi, AK Parti ve Milliyetçi Hareket Partisi'nden oluşan Cumhur İttifakı'nın sunduğu seçim kanunu teklifi ile gündeme geldi.
Bugün Meclis Başkanlığı'na sunulan seçim kanunu teklifi yasalaşırsa, ittifakı oluşturan partilerin çıkaracağı milletvekili sayısı, 'D'Hondt sistemi ile belirlenecek.
Bu noktada, seçim kanununda gündeme gelen D'Hondt sistemi nedir, ne işe yarar? sorularının yanıtları vatandaşlar tarafından merak konusu oldu.
Ghent Üniversitesi medeni hukuk bölümünden akademisyen ve matematikçi Belçikalı Victor D'Hondt tarafından 1878 yılında tasarlanan D'Hondt sistemi, nispi temsil sistemine deniyor.
Uzun yıllar Türkiye'de de kullanılan D'Hondt, genellikle büyük siyasi partilerin yararına bir sistem olarak biliniyor.
Türkiye'ye 1961 Anayasası ile giren sistem; bugün Arjantin, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çekya, Doğu Timor, Ekvador, Finlandiya, Galler, Hırvatistan, İskoçya, İsrail, İzlanda, Japonya, Kolombiya, Macaristan, Makedonya, Paraguay, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Slovenya, Şili ve KKTC'de uygulanıyor.
D'Hondt sistemi ile tüm siyasi partilerin aldığı oy toplamı, sırasıyla 1'e, 2'ye, 3'e, 4'e bölünür ve o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya dek söz konusu işlem sürdürülür.
Elde edilen paylar, parti farkı gözetmeksizin, büyükten küçüğe doğru sıralanır. Milletvekillikleri bu sıralamaya göre partilere tahsis edilir.
Sistem sayesinde, bir siyasi parti bir seçim bölgesinde bir milletvekili çıkardığında toplam oyları ikiye, iki milletvekili çıkardığında oyları üçe, üç milletvekili çıkardığında oyları dörde, dört milletvekilindeyse toplam oyları beşe bölünüyor.
Sistem bu sayede yüksek oy alan partilere daha fazla vekil çıkarma imkânı verirken, küçük partilerin vekil çıkarmasının da önüne geçiyor.
Örnek bir hesaplamaya göre, yedi milletvekili çıkaracak bir seçim bölgesinde A partisi 60 bin, B partisi 25 bin, C partisi de 14 bin oy almış olsun. Her partinin aldığı oy toplamı, sırasıyla 1’e, 2’ye, 3’e, 4’e bölünür ve o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bu işleme devam edilir.
A partisine birinci olduğu için bir milletvekili verilir. A partisinin oyu ikiye bölünür. A partisinin oyu hala en çok olduğu için A partisinin oyu bu sefer üçe bölünür (60000/3=20000)
Bu işlemden sonra en çok oy B partisinde olduğu için B’ye bir milletvekili verilir ve oyu ikiye bölünür. (25000/2=12500) Kalan sayılar arasında en büyük A olduğu için bir milletvekili daha verilir ve A’nın oyu bu defa dörde bölünür. (60000/4=15000)
Ortaya çıkan sayılar arasında en büyük oy yine A’nın oyu olduğundan yine bir milletvekili verilir ve bu kez de oyları beşe bölünür (60000/5=12000). Bu işlemden sonra en büyük oy C’ye aittir ve C’nin hanesine bir milletvekili eklenir; C’nin oyları ikiye bölünür (14000/2=7000).
Bu yedinci ve son işlem sonucunda en büyük sayı B’ye ait olduğu için son milletvekilliğini B partisi alır. Sonuç olarak, bu bölgeden A Partisi dört, B Partisi iki, C Partisi de bir milletvekili çıkarır.
