Takograf; bazı araçlara takılan ve yolculuk mesafesi, hız, sürüş süresi ve sürücünün faaliyeti gibi çeşitli sürücü ve araç verilerini dijital olarak kaydeden bir cihazdır.
Takograf kelimesi, Almanca kökenli 'Tachograph' ifadesinden dilimize geçmiştir.
Yolcu taşımacılığında onlarca ve yüzlerce insanın can güvenliği ve emniyeti otobüs sürücülerinin dikkat, özen ve ustalığına emanettir.
Takograf gibi cihazların desteği ile yol güvenliğini ve emniyetli bir yolculuğu sağlamak mümkün olabilmektedir. Trafikte can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından takograf bağlanması ise yasalarla zorunlu hale getirilmiştir.
Takograflar analog olarak kullanılırken, yasal değişiklikle 1 Ekim 2021 tarihinden itibaren dijital takograf uygulamasına geçilmiştir.
Akıllı kartla çalışan dijital ya da diğer adıyla sayısal takograf, kara yolu ile yolcu veya eşya taşımacılığı yapan ticari araçlarda kullanılan bir kontrol cihazıdır. Dijital takografların onaylı servisler tarafından en az iki yılda bir kontrol edilmesi gerekmektedir.
Takometre olarak da adlandırılan takograf; otobüs, kamyon gibi ağır taşıtlarda kullanılmaktadır. Taşımacılıkta çok önemli bir cihaz olan takograf, uzun yol şoförlerinin, kamyon sürücülerinin ve tır sürücülerinin can güvenliğinin sağlanabilmesi bakımından zorunludur.
Aracı kullanan şoförün tüm faaliyetlerini kaydetmeye yarayan takograf, sayesinde trafikte pek çok kaza önlenebilmektedir. Takograf aygıtı, aşağıdaki bilgileri kayıt altına almaktadır.
Takograf vasıtasıyla sürücüler trafikte detaylı bir biçimde incelenebilmektedir. Trafik denetlemelerinde kayıtlı bilgiler kontrol edilerek kural ihlali yapılıp yapılmadığı incelenebilmektedir.
Denetlemelerde taşıtın kullanım süresi, taşıtın hızı, şoförün dinlenme süresinin mevzuata uygun olup olmadığı gibi pek çok bilgi takograf göstergesinden ya da mini yazıcıdan alınacak rapor çıktısından ya da takograf kartından kontrol edilebilmektedir.
Analog ya da Ekim 2021 tarihinden sonra dijital takografın amaçlarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
Yasa gereği takograf cihazı bağlanması zorunlu araçlarda bulunan takograf, taşıt harekete geçtiğinde "sürüş modu" otomatikman devreye girmektedir. Takograf verilerine hukuka aykırı bir biçimde müdahale etmek yasal bir suçtur. Mevzuatta yer aldığı üzere yasa gereği takograf takılması zorunlu araçlar ise şunlardır: