 nedir ve nasıl tedavi edilir?.jpg)
Bir tür çocukluk kaygı bozukluğu olan 'selektif mutizm' (seçiçi konuşmamazlık) çocuklarda çok sık görülmekte. Peki selektif mutizm nedir? Hangi yaşlarda görülür ? Nasıl tedavi edilir?
Latince ‚ mutus kelimesinden gelen mutizm‚ ‚sessiz suskunluk anlamına gelir. Selektif mutizm (seçici konuşmamazlık) genellikle çocuk yaşta kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Bu yüzdende çocukluk hastalığı olarakta adlandırılır.
Peki Selektif mutizme sebep olan faktörler nelerdir? Nasıl tedavi edilir? Yetişkinlerde görülür mü? Detaylarıyla sizler için araştırdık…
3-4 ya da 4-5 yaşlarında görülür. Bu yaşlarda görülüyorsa erken dönem selektif mutizmi, 5 buçuk yaşından itibaren görülüyorsa geç/okul mutizmi olarak adlandırılır.
Normalde selektif mutizm ilk olarak anaokulunda kendini gösterir. Ama selektif mutizmin işaretlerini daha önceki dönemlerde görmek mümkündür. Anaokulundan önceki dönemde çocuğun komşu ziyaretlerinde veya oyun parkındaki içine kapanık ve sessiz davranışları çoğunlukla utangaçlık olarak yorumlanır. Bu davranış çocuk doktoruna yapılan ziyaretlerde de kendini gösterir.
Selektif Mutizm’li çocuklar konuşabilme yeteneğine sahiptirler. Ama bu yeteneği kendileri için yabancı ortamlarda, belirli yerlerde veya belirli kişilere karşı sergileyemezler. Dilsizleşirler, susarlar, taş kesilirler ve sonuçta sadece jest ve mimiklerle veya yazılı olarak anlaşma yoluna giderler.
Selektif Mutizme sahip olan çocukların genellikle kaygıya karşı genetik olarak bir yatkınlığı olduğu düşünülmektedir. Bu çocuklar bebekliklerinden itibaren bazı kaygı işaretleri gösterebilirler.
Anneden ayrılmada güçlük, sese karşı aşırı duyarlılık, uyku sorunları, aşırı ağlama, yeni durumlara karşı zor adapte olma gibi problemler yaşayabilirler.
Biraz büyüyüp aile dışında sosyal ortamlara katılmaya başladıklarında, konuşmaya karşı bir korku ve beraberinde donup kalma, içe kapanık vücut duruşu, donuk yüz ifadesi ve tikler gibi davranışlar geliştirirler.Bazı çocuklarda , karın ağrısı,kusma,ishal gibi psikosomatik rahatsızlıklar da bu duruma eşlik eder.
Anaokuluna başlayan çocuklar tarafından rahatsızlık verici bir durum olarak algılanabilir. Olabilir ki bazı çocuklar okulun ilk günlerinde tek bir kelime dahi etmezler. Bu durum illaki bir konuşma problemi olarak algılanmak zorunda değildir. Bunun problem olarak görülmesi için sorunun uzun bir süre devam etmesi gerekir. Normal koşullar altında bu sürenin en az bir ay olması gerekir. Bu bağlamda selektif mutizmim tanımı tekrardan ve biraz daha ayrıntılı olarak yapmakta yarar var.
Eğer bir çocuk veya ergen, alışılagelen bir zaman diliminden daha uzun bir sürede, belirli ortamlarda, belirli kişilere karşı her seferinde aynı tutumu sergiliyor ve konuşmuyorsa, bu çocukta selektif mutizmden bahsedilebilir.
Selektif mutizme sahip çocuklar normalde konuşabilme yeteneklerine sahip oldukları halde bazı topluluklarda tutukluk gösterirler. Bu tutukluk kendisini güvende hissettiği yakın çevresinde olmaz. Evde sular seller gibi konuşur ve çekingenlikten eser yoktur.
Bilinen bazı vakalarda evde çocuğun tanımadığı kimselerin ya da sık görüşmediği akrabaların misafir gelmesinde, çocuktaki selektif mutizmi tetiklediği ortaya çıkmıştır. Çocuğun bunu tamamen bilinçsiz yaptığı gözlenmiştir.
Çocuklar konuşmadıkları ortamlarda kendilerini mimkleriyle veya yazılı olarak ifade etme yoluna giderler. Fakat yinede çocuğun genelde kendini ifade etme şekli güvendiği ortamlar dışında ciddi bir şekilde rahatsızlıktan etkilenmiş olabilir. Örneğin çocuk suskunluk teması açıldığında başını önüne eğer, vucudunu yan tarafa çevirir veya katı bir şekilde hareket etmeden durabilir.
Bu çocuklar alışılmadık bir sekilde sessiz ve sıkılmadan uzun bir süre oturur ve beklerler. Burada çocuk, doktorun direktiflerini takip etmez, halbuki evde tam tersine bir eğilim içindedir. Hareketlidir, konuşkandır ve yerinde durmaz. Ama anaokulunda belirli bir alışkanlık süresinden sonra (en az bir ay) çocuk günlük aktivitelere katılabilmeli ve diğer çocuklarla veya öğretmeniyle herhangi bir formda diyaloğa geçebilmelidir. Eğer bu gerçekleşmezse genelde anne-babalar öğretmenler tarafından uyarılırlar. Başlangıçta anne-babaların çocuklarının herhangi bir aktiviteye katılmadan sessizce bir köşede oturduğuna inanmaları güçtür.
Mutistik davranışlar, daha doğrusu seçici veya tümden mutizm, ergenlikte veya yetişkinlikte ortaya çıkabilir. Yetişkinlikte görülen mutizm (mutismus), psikiyatrik bozukluklarla bağlantılıdır.
Başarılı olan tedavi yöntemleri arasında davranışsal, grup, aile terapileri ve çoklu tedavi yöntemleri gösterilmektedir.
Uzun ve aşamalı sayılabilecek tedavi sürecinde,selektif mutizm yaşayan çocuklara sistematik duyarsızlaştırmaya dayalı davranışsal yaklaşım,olumlu düşünceler ile bilişsel yapılandırmaya dayalı bilişsel yaklaşım , çocuğun davranışlarının değerlendirildiği oyun terapileri ve bazı durumlarda bu terapilerle birlikte ilaç tedavisi etki sağlamaktadır. Bu süreçte aile terapisinin de gerektiği zamanlar ortaya çıkabilir.
Çocuğun psikoloğu ile kurduğu sevgi ve güven ilişkisinin tedaviye olumlu katkısı büyüktür .Çocuk ile psikolog ancak güvene dayalı ilişki ortamında ,çocuğun kaygısının azaltılması, kendilik algısının yükselmesi ve kendine güven sağlaması gibi gerekli konular üzerinde çalışabilirler.
Aile, okul ile birebir ilişki içinde olmalı, okul ve çocuğun öğretmenleri ile çocuğun durumunu paylaşmalı ve tedavi sürecine dayalı tam bir organizasyon içinde olmalıdır.
Öncelikle çocuk için seçilen okul oldukça önemlidir.Çocuğun daha özel ilgi görebileceği, kalabalık sınıflara sahip olmayan,aktivite programları renkli okullar daha iyi bir seçimdir.