Tektonik, parçalanarak dağılmış yer katmanlarının birbirleriyle olan ilişkilerini, durumlarını ve biçim değiştirmelerini kontrol eden süreçtir.
Özellikle coğrafya konularında sık sık karşımıza çıkan tektonik kavramı, yer kabuğunun yapısını, özelliklerini ve zaman içindeki evrimini kontrol eden jeolojik sürece deniyor.
Levha hareketleri veya levha tektoniği olarak da adlandırılan bu yapı, en geniş anlamıyla litosferin yapısını ve bu yapıyı doğuran evrimi araştıran jeoloji dalıdır.
Genişlemeli tektonik: Genişlemeli tektonikler, kabuğun veya litosferin gerilmesi ve incelmesi ile ilgili bir kavramdır. Bu tür tektonikler, farklı plaka sınırlarının kıtasal ucundadır.
İtme (büzülme) tektoniği: İtme tektoniği, kabuğun veya litosferin kısalması ve kalınlaşması ile ilişkilidir. Bu tür tektonikler kıta çarpışması bölgelerinin ve doğrultu atımlı faylarının okyanusa doğru olan kısmında bulunur.
Grev-kayma tektoniği: Grev-kayma tektoniği, kabuğun veya litosferin parçalarının göreli yanal hareketi ile ilişkilidir. Bu tür tektonik, okyanus ortası sırtların ofset segmentlerini birbirine bağlayan okyanus ve kıtasal dönüşüm hataları boyunca bulunur.
Bilim insanlarının bulgularından önce isnanlar, yer yüzünün tek bir parçadan oluştuğunu düşünüyordu. Ancak araştırmalar sonucunda; kıtasal, okyanusal ve kıtasal-okyanusal kabuk şeklinde ayrılan parçaların yapboz şeklinde bir araya gelerek yer kabuğunu oluşturdukları ortaya çıktı.
Karalarda ve okyanuslarda hareket eden yer kabuğu parçalarına “levha” adı verilir ve yer kabuğundaki hareketler “levha tektoniği” adı verilen bu teoriye göre hareket eder.
Levha tektoniği üzerinde yapılan bilimsel çalışmalar, bu tektoniğin yaklaşık 250 milyon yıl önce Pangea (Panje) adı verilen tek parça halinde olduğunu göstermiştir.
Yapılan araştırmalara göre, Pengea’nın zaman içinde birbirinden uzaklaşması sonucunda kuzeyde Laurasia (Loreja) ve güneyde Gondwanaland (Gondvanlınd) adında iki kıta meydana gelmiş ve iki kıta arasında “Tethys” adı verilen deniz oluşmuştur.
