ABD'de 8 Kasım'da yapılacak 45. başkanlık seçimleri için süreç, geleneksel olarak Iowa eyaletindeki ön seçimlerle başladı.
ABD'de 8 Kasım'da yapılacak 45. başkanlık seçimleri için süreç, geleneksel olarak Iowa eyaletindki ön seçimlerle başkadı. Demokrat Parti’den eski Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile Vermont Senatörü Bernie Sanders; Cumhuriyetçilerde ise iş adamı Donald Trump, Teksas Senatörü Ted Cruz ve Florida Senatörü Marco Rubio arasında şekillenen başkanlık yarışında ilk perde Iowa'da açıldı.
Kimin başkan seçileceği merakla beklenirken Amerikan seçim sistemine bir bakmakta fayda var. Öncelikle seçimlerde kimin başkan olacağı seçilmeyecek. Başkanı seçecek olan parlamento üyelerinin bulunduğu aday listeleri seçime açık olacak. Sonrasında seçilen adaylar başkanın kim olacağını belirleyecek.
Eyalette ön seçim, Amerikan seçim sistemine özgü olan parti toplantıları şeklinde adlandırılabilecek “caucus” yöntemiyle yani vatandaşların kilise, spor salonları gibi kamuya açık yerlerde bir araya gelerek konuları tartışmaları, sonrasında da tercih ettikleri adayın ismini yazılı olarak veya adayın bulunduğu noktada toplanarak desteklerini göstermeleriyle yapılıyor.
Yaklaşık 3 milyon kişiyi barındıran ve çoğunluğunu beyazların oluşturduğu nüfusa sahip olan Iowa’daki yarış, partilerinin adayı olmak isteyen başkan aday adayları için bundan sonraki adımlarını şekillendirmede önemli yere sahip. 1972’den bu yana Iowa’da ilk üçe giremeyen hiçbir aday başkan seçilemedi.
ABD seçim sisteminin karışıklığını görmek için üstteki grafiğe bakmak yeterli olacaktır.
Ama Amerikan seçim sisteminde olay bu kadar basit değil. Seçimler sırasında hangi eyaletten kaç oy çıkacağı eyaletlerdeki seçimlerin nasıl olduğu da önemli. Öncelikle söylemek gerekirse Amerikan seçim tarihinde üç tane ilginç seçim hikayesine rastlayabiliriz. 1824, 1876 ve 2000 senelerinde yapılan seçimlerde ilginç bir şekilde oyların çoğunluğunu almadan başkan olmuş örnekler bulunmakta. Bunu üzerine çoğunluğu elinde bulunduranlar sistemin değişmesi gerektiğini belirtmişler ve sistem değiştirilmiş, dokuz eyaletin yasama organlarından da geçmiştir.
Iowa’nın ardından ikinci ön seçim New Hampshire eyaletinde yapılacak. Küçük bir eyalet olması nedeniyle az sayıda delegesi bulunan New Hampshire'de ön seçim, “primary” olarak adlandırılan, adayların sıraya girerek sandıkta oy kullanacakları geleneksel seçim usulüyle gerçekleştirilecek. Bu eyaletteki seçim, aday adaylarının yarıştaki konumlarını gözler önüne serecek anahtar gösterge olarak kabul ediliyor.
20 Şubat'ta ise her iki partinin farklı eyaletlerde ön seçimleri olacak. Cumhuriyetçi Parti, Güney Carolina’da geleneksel seçim usulüyle üçüncü ön seçimini yapacak. Demokrat Parti ise 20 Şubat’ta ülkenin batısında yer alan Nevada eyaletinde parti toplantıları yöntemiyle ön seçimlerini gerçekleştirecek. Nevada’daki yarış, Bernie Sanders’ın Iowa ve New Hampshire’ın ardından adaylığı için kritik bir test olacak.
Daha önce de bahsettiğimiz gibi direkt olarak başkanı seçmek için değil, başkanı seçecek olan aday listesi oylanacak. Bu seçilecek olan aday listesi de Amerikan başkanını seçecek. Eyaletlerde oyların çoğunluğu eyaletin kazananı kimse oradaki bütün aday sayısını almış olacak. Bazı eyaletlerin aday sayısı diğer eyaletlere göre daha fazla örneğin Florida eyaletinden seçilecek aday sayısı ile Wyoming arasındaki aday sayısında fark var. Florida eyaletinden çıkacak adayların sayısı daha fazla.