Az yağlı süt ürünleri uzun süredir tavsiye ediliyor, ancak son yıllarda yapılan araştırmalarda bu beslenme önerisinin sorgulandığı görülüyor. Peki, tam yağlı süt mü yoksa yağsız süt mü daha iyi?
Süt en besleyici içeceklerden biridir. Tam, yarım yağlı veya yağsız süt ülkemizde tüketime uygun bulabileceğimiz süt türleridir. Farklılıkları içeriğindeki yağ oranlarıdır. Peki sütün içindeki yağ çıkarılırken, farklı besinler de etkilenir mi?
Süt; protein, yağ, laktoz, mineral ve vitamin kaynağı olarak var olan en eksiksiz besinlerden biridir. İçerdiği mineraller arasında kalsiyum ve iyot bakımından öne çıkar, ayrıca belirli miktarda A, E ve özellikle D tipi vitaminlerini içerir.
Genel olarak pek çok insan, yağ oranı düşük sütün, kilonun korunmasına yardımcı olurken sağlığa daha faydalı olacağını düşünerek yağsız çeşidi tercih eder.
Ama gerçek şu ki, durum böyle değildir. Çeşitli araştırmalara göre, süt ve genel olarak tam yağlı süt ürünleri, obezite de dahil olmak üzere belirli hastalıklarla savaşmaya daha iyi katkıda bulunabilir.
Tam yağlı süt ve yağsız süt arasındaki temel fark yağ miktarıdır budur. Tam yağlı süt en az yüzde 3 yağ içermelidir, yağsız süt ise yüzde 1'den fazla yağ içeremez.
Şeker (laktoz), protein ve kalsiyum miktarı arasında fark yoktur. Bu besinler sütün içerdiği suda bulunur ve her iki süt türü için de hemen hemen aynıdır.
Tam yağlı süt A ve D vitaminleri içerir. Bunlar yağda çözünen vitaminlerdir ve sütten yağın alınmasıyla yağda çözünen vitaminler kaybedilir. Ancak şu anda bu vitaminlerle sonradan zenginleştirilmiş yağsız sütler piyasada satılmaktadır.
Tam yağlı süt daha yoğundur, rengi daha beyazdır ve yağsız sütten daha yoğun bir tada sahiptir. Bu nedenle birçok insan yağsız sütün pratik olarak su olduğunu düşünür, ancak su içeriği pratikte aynıdır.
Peki, insanların tam yağlı süt yerine yağsız sütü tercih etmelerinin ana nedenleri nelerdir? Bunlardan biri tadı için tercih etmektir. Pek çok insan tam yağlı sütün tadını sevmez, bu yüzden yağsız sütü tercih eder, çünkü daha hafif bir tada sahiptir ve daha iyi tolere ederler. Ancak asıl sebep, daha az yağ içermesi ve dolayısıyla daha az kalori içermesidir. Kilo almamaya yardımcı olduğu ve birçok hastalığı önlediği düşünülür.
Uzun zamandır yağlar sağlığın düşmanı olarak gösterilmiştir. Bunun bir kısmı, 1960'larda şeker endüstrisinin, yalnızca sakaroz tüketimi ile kalp sorunları arasındaki bağlantıların en aza indirildiği birkaç çalışmayı finanse etmeye başlaması gerçeğinde yatmaktadır. Bunun yerine bu odak, koroner kalp hastalığının nedeni olarak yağ ve kolesterole kaymıştır.
O zamandan beri düşük yağlı diyetlerin önerilmesi yaygın hale gelirken, yağ da yavaş yavaş kötü bir ün kazanmıştır. Ancak sütteki yağ içeriğinin çoğunun sağlıklı yağ olduğu çeşitli araştırmalarda gösterilmiştir.
Dolayısıyla yağsız sütün kilo vermeye yardımcı olduğu ve hastalıklara karşı koruduğu bilgisi de çürütülmüştür. Yağsız süt içmenin daha düşük bir kiloyu korumanıza yardımcı olduğuna dair hiçbir bilimsel kanıt yoktur.
Bunun aksine çeşitli araştırmalar, tam yağlı süt tüketen kişilerin daha fazla kilo verdiğini ve birçok kişinin düşündüğünün aksine yağsız süt ürünlerinin kilo alımını artırmadığını göstermiştir.
Bütün bunların olası açıklaması, tam yağlı süt ürünlerinin daha doyurucu olması, dolayısıyla daha az yiyeceğimiz ve tekrar acıkmamızın daha uzun sürmesi olabilir.
Ayrıca tam yağlı sütün birçok hastalıkla ilişkili olduğunu gösteren hiçbir bilimsel kanıt yoktur. Aksine tam yağlı süt ürünleri tüketimi ile hastalıkların ortaya çıkması arasında bir ilişki olmadığını gösteren çalışmalar mevcuttur.
Bazı tam yağlı süt ürünleri bazı kanserleri ve kardiyovasküler hastalıkları önlemede daha iyidir ve hiperkolesterolemi ve hipertansiyonu önlemede yağsız süte göre bir farkının olmadığı görülmüştür.
Son yıllarda bilimsel kanıtlar, tam yağlı sütün yağsız sütten daha sağlıklı olma olasılığına işaret etmeye başladı.
2013'te bir European Journal of Nutrition'da yayınlanan bir inceleme, tam yağlı süt ürünleri tüketenlerin obez olma olasılığının daha düşük olduğuna ve kardiyometabolik hastalıklarla ilgili olarak yağsız süt tüketen kişilere göre daha fazla riskle karşılaşmadığına dikkat çekti.
2016 yılında, bir araştırma ekibi 15 yıl boyunca toplam 3 bin 333 kişiyi analiz etti. Daha yüksek süt yağ asitleri kan konsantrasyonlarına sahip olanların diyabetten muzdarip olma riskinin daha düşük olduğu kanıtlandı.
Bir yıl önce, American Journal of Clinical Nutrition'da yayınlanan bir başka araştırma, tam yağlı süt ürünlerini içenlerin tip 2 diyabet geliştirme riskinin yüzde 23 daha düşük olduğunu belirtti. Çalışma, 45 ila 74 yaşları arasındaki 27 bin kişinin yeme alışkanlıklarına dayanıyordu.
Toplam 18 bin 438 kadının yeme davranışını inceleyen bir başka Amerikan çalışması ise tam yağlı ürünlerin daha düşük obezite riski ile ilişkili olabileceğini gösterdi.
Bütün bunlar, yağsız sütü reddetmemiz gerektiği anlamına gelmez. Şu anda, bu sonuçlara rağmen, tam yağlı sütteki yağ asitlerinin sağlığa neden fayda sağlayabileceği tam olarak bilinmiyor.
Bu araştırmaların amacı, tüm yağların kötü olduğu efsanesini kırmak ve tam yağlı süt içmekten korkmadan daha geniş bir çeşitlilikteki süt ürünlerini diyete dahil etmenin uygun olabileceğini göstermektir.